Yazan ve derleyen EKREM GÜNAYDIN
İzinsiz iktibas edilemez.
Mustafa Ramanlı, Raman Aşireti Liderlerinden Emin ê Perixanê (Emin ê Ehmed yani Ramanlı Emin)’nin torunu, Batman’ın ilk Belediye Başkanı Sait Ramanlı’ın oğludur.
Mustafa Ramanlı, 1938 yılında, o dönem Siirt’in bir kazası olan, günümüz Batman’ın Beşiri İlçesi’nde dünyaya geldi. İlk ve orta eğitimini Siirt’te, yüksek lisans eğitimini ise Ankara Hukuk Fakültesi’nde tamamladı. 1959 yılında 50 kişilik bir grup gözaltına alınmış, gözaltında bulunanlardan birinin ölmesi üzerine tarihe, 49’lar olarak düşen davada Mustafa Ramanlı da idam ile yargılanmıştı.
KOĞUŞ ARKADAŞI ANLATIYOR:
Cezaevinde Mustafa Ramanlı ile aynı koğuşu paylaşan Abdurrahman Demir, o günleri anlatırken “'Edip Karahan Ağabeyin bir özelliği de uyurken çok fazla horlamasıydı. Hapishane iki büyük koğuştan ibaretti. Her koğuşta 100 civarında tutuklu kalıyordu. Edip Ağabey bazen öyle acayip horlardı ki iki koğuşta kalan tutuklular, uyuma güçlüğü çekerdi. Kaldığı koğuşta bir gece yine horlamanın dozu artmıştı. O gece Mehmet Emin Bozaslan, rahmetli Mustafa Ramanlı, Dr. Ahmet Melik ve Feridun Yazar, benim yattığım ranzaya geldi. Mustafa Ramanlı bana dönüp dedi ki Abdurrahmancığım, Edip Ağabeyi ancak sen uyandırabilirsin. Biraz uyandır, biz uykuya geçelim daha sonra horlasa da önemli değil dedi. Tabi Edip Ağabeyi uykusundan uyandırmak her babayiğidin harcı değildi. Benim ayrıcalığım da hapishanenin en küçük tutuklusu olmamdı. O tarihte 16 yaşındaydım. Mustafa Ramanlı’nın ricası üzerine gidip Edip Ağabeyi dürterek uyandırdım. Uyandırırken de, uyan be ne milleti rahatsız ediyorsun dedim. Aniden uyanıp hırsla dönüp baktı ki benim, ulan fırlama sen olmayacaktın ki… dedi ve uyumaya devam etti. Sabah içtimadan sonra beni yanına çağırdı. Ben de koşarak yanına gittim. Buyurun sayın başkanım dedim. Otur bakalım dedi. Ben de yanına oturup büyük bir saygıyla onu dinlemeye başladım. Bak beni iyice dinle, ben biliyorum seni kimlerin gönderdiğini, o Mehmet Emin Bozaslan mı? Boz kaplan mı? Feridun Yazar mı? Bozar mı? Mustafa Ramanlı mı? Kamanlı mı? Neyse onlar gönderiyor dedi. Ben önce inkâr ettiysem de o devam etti. Bak bu akşam seni yine gönderecekler çünkü Edip Ağabeyin horlamanın dozunu artıracak, tabi sen bir şartla geleceksin. Mustafa Ramanlı Dunhul (Danil) Sigarayı tek başına içiyor. 2 paket rüşvet isteyeceksin. Biri sana, biri bana. Oldu mu? Diye sordu. Talimatı alınca tamam abi dedim. Ve o gece gerçekten de horlamanın dozu o kadar arttı ki diğer koğuştan arkadaşlar dahi uyuyamadı. Edip Ağabeyin dediği gibi aynı ekip yine bana geldi. Ben de Mustafa Ramanlı’dan iki paket isteyince Ramanlı, Tamam da niye bir değil de iki paket dedi. Ben de, birini de ona vereceğim deyince tutuklular bastılar kahkahayı. Neyse sonuçta Mustafa Bey 2 paket getirdi. Ben de Edip Ağabeyi uyandırmaya gittim. Karın boşluğunu dürter dürtmez döndü bana, sigaralar tamam mı diye sordu. Ben de, tamamdır ağabey, deyince, horlama bitmiştir, dedi ve uyumaya devam etti. Sonraki geceler Mustafa Bey artık bir şey demeden 2 paket sigarayı ranzanın üstüne atınca ben anlıyordum ki Edip Ağabeyin uyandırılması gerekiyor” diyor.
CEZAEVİNDEN SONRA 2 DÖNEM BELEDİYE BAŞKANI OLDU
Takvimler 3 Ocak 1961’i gösterdiğinde mahkeme, yargılamaya başlamıştı... Savcılık 49 sanıktan 15’i için yeterli delil bulunmadığından, 10 sanık hakkında ise mahkûmiyete yeterli delil olmadığından beraat kararı verilmesini istemişti. 24 sanık, TCK’nun 125. maddesine göre idamla yargılamaya devam etmişti. Mustafa Ramanlı bu mahkeme sonrası serbest bırakılmıştı. 1965 tarihinde 49’ların idamla yargılanan 25 sanığından 10’u beraat etti, 15’i bir kez beraat edip bir kez suç vasfı değiştirilerek davanın yenilenmesi neticesi 1965’te TCK’nun 141 ve 142. Maddeleri gereği 16 ay hapis, 5 ay 10 gün sürgün cezası aldı. Mustafa Ramanlı 1968–1977 yılları arasında iki dönem Batman Belediye Başkanlığı yapmıştı. 1977 yılı Belediye Başkanlığı seçimleri öncesi AP Adayı olan Mustafa Ramanlı, Mehmet Esenceli’nin Japon Pasajı’ndaki kıraathanesini seçim lokali olarak kullanmıştı. O zamanlar seçmenin ilgisini çekmiş olan ‘Alın Terine Göz Nuruna Değer Adalet Partisi’ yazılı afişler, lokalin duvarlarına boydan boya asılı dururdu.
10.02.1977 tarihinde yapılan yerel seçim, Batman’da çok çekişmeli geçmişti. Batman Belediye Başkanlığı seçimini, 8 oy farkla AP adayı ve eski Belediye Başkanı Mustafa Ramanlı kazanmıştı. Bu seçimde 18,866 seçmeni bulunan Batman da, 14.317 oy kullanılmış, AP adayı Mustafa Ramanlı 6,184 DP adayı Fahrettin Özdemir 6.176, CHP adayı Cengiz Atayılmaz 1957 oy almıştı. Mustafa Ramanlı, ilk Batman Belediye Başkanlığı dönemine 04.06.1968 tarihinde başlamış, bu dönem 31.08.1972 tarihinde son ermişti. İkinci Batman Belediyesi Başkanlık dönemi ise 11.02.1974 başlamış 10.12.1977 tarihinde bitmişti. Ramanlı, yakın zamanda şehir olan, altyapısı olmayan, geliri az olan ancak buna karşın hızlı nüfus göçü alan Batman’da, iki dönem Belediye Başkanlığı yaptı.
ÖNEMLİ PROJELERE İMZA ATTI:
Görevi boyunca birçok büyük projeye imza atmıştı. Bu projelerden bazıları şunlardır;
1- Kanalizasyon alt yapı şebekesi yapıldı. (O zamanlar her evin bahçesinde foseptik çukurları vardı.)
2- İçme suyu alt yapı şebekesi yapıldı. (O zamana kadar temizlik ve içme suları kuyudan sağlanırdı.).
3- İkiztepe (Gırberşk) içme suyu kuyularının açılması
4- Esentepe’de içme suyu deposunun yapılması
5- Esentepe’nin ağaçlandırılıp ve mesire yerine dönüştürülmesi
6- Esentepe’de yüzme havuzunun yapılması
7- Atatürk Parkı projesinin oluşturulası ve ağaçlandırma çalışmasının tamamlanması.
8- Cumhuriyet Mahallesinde Sanayi Sitesi proje, inşaat yol ve alt yapı çalışmaları tamamlandı.
9- Günümüzde Batman Belediyesi Başkanlığı borçlarına mahsup edilmek üzere mülkiyeti İŞKUR’a devr edilen ve bir dönem ilçeler garajı olarak kullanılan Otogar, (Şehirler Arası Otobüs Terminali)’ın hizmete açılması,
10- Çarşı Merkezinde modern Sebze ve Meyve Komisyoncular Hali’nin hizmete açılması,
11- Günümüzde Öğretmen Evi olarak hizmet veren bina, o zaman düğün salonu olarak projelendirilip kaba inşası tamamlanmıştı. Ancak uzun süre kaba inşası ile tamamlanmayan bina 1980 sonrası Milli Eğitim Müdürlüğüne devredildi.
12- Çarşı Polis Karakolu yanındaki bina, iş merkezi olarak yapılmış ancak orası da Mustafa Ramanlı dönemi sonrası Emlak Bankasına satılmıştı.
13- Modern mezbahane yapılması.
14- Günümüz Batman’ının can damarı olan Diyarbakır Caddesi onun zamanında projelendirilip istimlak edilmişti.
DÖNEMİN TANIKLARINI DİNLEYELİM…
Nizamettin İzgi “Batmanın ikinci Belediye Başkanı Mustafa Ramanlı, 1970’li yılların başından itibaren Batman’ın Batı Raman sırtlarına taşınması gerektiğini söylerdi. Buradaki coğrafik yapının su, kanalizasyon akışını rahatlıkla sağlayabileceğini, alanın kayalık sağlam zemine sahip olduğunu, şehrin burada daha da gelişebileceğini ifade eden Mustafa Ramanlı çok istemesine rağmen şehri buraya taşıyamadı”
…
Mehmet Sencar “Bülent Ecevit'in seçim mitingi için Batman'a gelişi öncesi, birkaç arkadaş sitede duvarlara, yollara slogan yazıyorduk. Gece geç saatlerde lüks bir araba yanımızda durdu. Arabadan biri indi, yazdıklarımızı okudu. Arabasına bindi, yerlere yazdığımız yazılara dikkat ederek, kenardan geçip gitti. Bu adam, Belediye Başkanı Mustafa Ramanlı idi. O, Adalet Partiliydi. İstese bizi bir telefonla polise veya güçlü adamlarına söyler, bizi haşat ettirebilirdi. O zaman bile ona hayran kalmış, onun kültürüne anlayışına aşık olmuştum. Büyük insandı”
…
VATANDAŞIN SORUNU ÇÖZÜLENE KADAR HER ŞEYİ YAPARDI
1976 yılı kış mevsimi sert ve çetin geçiyordu. Vatandaş kışa hazırlıksız yakalanmış, elindeki yakacağı erkenden tüketmişi. Silopi ve Şırnak’tan Batman’a kömür sevkıyatı yapılamıyordu. Yakacak bulmak için varlıklı aileler, geceler boyu sıra bekliyor, birkaç yüz kilo kömür almak için günlerce kömür kuyruğunda bekliyordu. Fakir aileler, istasyonda yükleme boşaltma sırasında yere dökülen irili ufaklı kömür parçalarını topluyordu. Bir kısmı ise TPAO Dolum Tesislerinde yükleme esnasında tankerlerden toprağa dökülmüş petrol ve asfalt parçalarını toplamaya çalışıyordu. Mustafa Ramanlı, Batmanlılar için hayati önem arz eden yakacak problemine çözüm bulmak için her kapıyı zorluyordu. Mardin valisine ulaşmaya çalışmış ancak ulaşamamıştı. Bunun üzerine Başkan Mustafa Ramanlı akraba, aşiret ve belediye personeline talimat vererek Batman Rafineri Dolum Tesislerinden yüklenen 47 plakalı kamyonların sevkıyatının durdurulması, dolu kamyonların alıkonulmasını istemişti. Yapılan eylem kısa sürede ses getirmiş, bir gün önce telefona çıkmayan Mardin Valisi, Mustafa Ramanlı’yı arayarak sorunların çözümü için işbirliği yapılacağını ifade etmişti.
İLERİ GÖRÜŞLÜ BİR BAŞKANDI
Mustafa Ramanlı, yüksek tahsilli bir hukukçu ve ileri görüşlü bir liderdi. Başkanlık yaptığı dönemde Batman’da sakin günler yaşandı. Onun döneminde Batman’da sevgi saygı vardı. Birleştirici yönü ağır basardı, insan ilişkileri iyiydi. Çarsı esnafını ziyaret ederken, sert ve emin adımlarla yürürdü. Kürtçesi oldukça düzgün, ses tonu ise kibardı. Uzun siyah paltosu, onu erişilmez bir insan gibi gösterirdi. Sevilen, sayılan bir insandı. Beyefendi kişiliğiyle sevecen, saygın, ağırbaşlı, beyefendi, güler yüzlülüğü ve mütevaziliği ile gönüllere taht kurmuştu. Bölgemizin yetiştirdiği ender insanların başında gelen Mustafa Ramanlı, 17 Eylül 2000 yılında, geçirdiği rahatsızlık sonucu Ankara’da vefat etti.
NESRİN USALAN 1 yıl önce