Yazan ve derleyen EKREM GÜNAYDIN
İzinsiz iktibas edilemez.
Bu bölgenin jeolojik etüdü ilk olarak 1934 yılında yapılmış, 1937 ve 1938 yıllarında da etütler sürdürülmüş ve 24 Temmuz 1939 tarihinde Raman Dağının Maymune Boğazında Raman–1 sondajına başlanmıştır.
Raman-1 kuyusunda 20 Nisan 1940 tarihinde 1048 metre derinlikte petrole rastlanmış, kuyu 1052 metrede 3 Haziran 1940 tarihinde bitirilmiş ve pompa ile üretim yapılmaya başlanmıştır. Kuyunun günlük verimi 10 ton olup API gravitesi 20.8’dir.
Maymune Boğazında 2 si kablo, diğeri hem kablo hem rotari (kombinasyon) sistemi makine ile 3 kuyu daha açılmış, yalnızca 5 no.lu kuyuda, günlük verimi 1 ton olan petrole rastlanmıştır.
1942’DE MEYMUNE RAFİNERİSİ KURULDU
Maymune Boğazında açılan 1 ve 5 no.lu kuyulardan elde edilen ham petrolün sondaj kulelerinde ve ulaşım araçlarında kullanımını sağlamak üzere 1942 yılında “Maymune Bogazi Rafinerisi” diye adlandırılan ve günlük 3 ton ham petrol arıtabilme kapasitesine sahip olan bir deneme rafinerisi kurulmuştur. Bu deneme rafinerisi için gerekli olan kazan, arıtma gereçleri vs. Boğaziçi Rafinerisinden sökülüp Diyarbakır’a getirilen malzemeden seçilerek monte edilmiştir.
1945 yılı sonunda Raman-8 kuyusu tamamlanmış ve ilk defa ticari miktarda petrol bulunmuştur. Ancak tank kapasitesinin Yetersizliği nedeniyle uzun süre üretim yapılamamıştır. Deneme rafinerisinin günlük arıtma kapasitesi 1947 yılında 9 tona çıkarılmış, yeni kuyularla daha da artan üretim nedeniyle 1948 yılı Temmuz ayında günde 200 ton arıtma kapasiteli Batman rafinerisi inşaatına başlanmıştır. Bu rafineri 1948 yılı Kasım ayında devreye girmiştir.
1955’te BATMAN RAFİNERİSİ KURULDU
1951 yılında Garzan Petrol Sahasının bulunmasından sonra yıllık kapasitesi 330 000 ton olan modern Batman Rafinerisinin kurulması kararlaştırılmış ve rafineri 1955 yılında tamamlanmıştır.
YOĞUN ÜRETİM YAPILDIĞI YILLAR
1954 yılına kadar Türkiye'de petrol aramaları için 84 milyon lira harcanmış, 20 yıllık devrede 37 adet arama, 7 adet tespit, 13 adet üretim ve 19 adet test kuyusu olmak üzere toplam 76 adet kuyu açılmış ve 76 402 metre sondaj yapılmış, toplam 95 881 ton petrol üretilmiştir.
1954 YILINDAN GÜNÜMÜZE
Petrole olan gereksinimin artması ve aramaların yetersiz bulunması noktasından hareketle 7 Mart 1954 tarihinde 6326 şayili yeni “Petrol Yasası” çıkarılmış, böylece izlenen petrol politikasında yeni bir dönem başlamış ve bu yasa ile aramaların yerli ve yabancı özel girişim eliyle yapılması öngörülmüştür. Yeni Petrol Yasasına dayanılarak 7 Mart 1954 tarihinde kabul edilen 6327 şayili yasa ile “Türkiye Petrolleri A.O.” kurulmuş ve Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü'nün ilgili birimleri bu kuruluşa aktarılmıştır.
Petrol Yasasının uygulanmasının denetimi de 6326 şayili Petrol Yasası ile kurulan “Petrol Dairesi Reisliği”ne verilmiştir. Daha sonra 13.05.1955 tarihinde kabul edilen 6558; 29.05.1957 tarihinde kabul edilen 6987; 05.04.1973 tarihinde kabul edilen 1702 ve 28.03.1983 tarihinde kabul edilen 2808 sayılı yasalarla 6326 sayılı Petrol Yasasının bazı maddeleri değiştirilmiş ve bazı maddeler eklenmiştir.
1702 sayılı Petrol Reform Yasası ile Petrol Dairesi Reisliği, “Petrol İşleri Genel Müdürlüğü”ne dönüştürülmüştür. Bu dönem yabancı petrol şirketlerinin yurdumuza gelmeye başladığı ve faaliyetlerin yoğun olarak sürdürdüğü dönemdir