ARTILARI VE EKSİLERİYLE KENTSEL DÖNÜŞÜM

2012’de çıkan kanunla kentsel dönüşüm projesi adı altında yıkılan bu yapıları, biz de merak ettik.

Nedir bu kentsel dönüşüm?

Gerçekten amacına ve anlamına yönelik mi yapılıyor?

Merak ettiğimiz tüm bu soruları bu alanda uzman olan kişilere sormakla birlikte, halkın da görüşlerini aldık.

Doğrusunu söylemek gerekirse bu konunun yani kentsel dönüşümün, bu kadar kapsamlı olduğunu ben daha önce bilmiyordum. Görüştüğüm kişiler ve yaptığım röportajlardan sonra bu konunun, önemini daha da anlamış oldum. Böyle geniş bir konuya da sayfamıza yetebildiği, sığabildiği kadar yer verebildik. Ben sözü daha fazla uzatmayarak, sırayı derlediğim farklı görüşlere veriyorum şimdi.

2007 itibariyle deprem yönetmeliği yasamız var. Zira eski binalar bu yasaya uymuyor. Dolayısıyla kentsel dönüşüm, amacına uygun yapıldığı takdirde anlam kazanır. Bu doğrultuda eski yapılar, hem yenileniyor hem de depreme dayanıklı bir şekilde inşa ediliyor. Fakat kentsel dönüşümün, avantajlarıyla birlikte dezavantajları da var. Nedir dezavantajları? Örneğin 10 dairelik alana, bunun kat kat fazlası inşa ediliyor. Bu da ciddi bir yoğunluğa sebep oluyor. Yani insan popülasyonu artırılıyor. Alt yapının yetersiz kalması kaçınılmaz oluyor. Kanalizasyonu suyu, elektriği vs. bunlar da yetersiz kalıyor. Dolayısıyla Kentsel dönüşüm yapılacağı zaman, bir mastır plan çerçevesinde yapılmalı. Bu demek oluyor ki kentin sosyal ve kültürel alanları, sağlık tesisleri, bunun yanında resmi ve yarı resmi kurumlar imar planına ilk önce işlenmeli, ondan sonra dönüşüme geçilmeli. Ancak bu şekilde, kentsel dönüşüm anlam kazanır. Kentsel dönüşümde, dar alanda dikey projeler değil de yatay projeler yapılmalı, diye düşünüyorum. Yani çok katlı binalar değil de tek katlı, iki katlı, geniş yeşil alanları, yolları, sosyal tesisleri vs. olan yapılar inşa etmeli. Bunun için Batman’da alan çok. Bunun sonucunda, belli bir kesim değil de herkes faydalanır. Dengeyi kurmalı. Ev sahibi de zarar etmesin, eski evini verirken; yerine temiz, modern, güzel daire alsın ama bir ev alsın, iki ev alsın. 5 ev almasın!

Kentsel dönüşüm daha çok büyük şehirlerde yapılmaktadır. Yapılıp yapılmamasına gelince kentsel dönüşüm, şehirlerin modernleşmesi ve imarı açısından, bunun yanında maliyetlerin düşük olması açısından gereklidir. Kentsel dönüşümde halkı ikna etmek gerekiyor, bu önemlidir.

Batman, geo teknik zemin açısından kentsel dönüşüme uygundur. Batman’da birçok semtte kentsel dönüşüm, uygun olmakla birlikte yapılmalıdır.

Örneğin Cumhuriyet Mahallesi, Aydınkonak’ın birçok yeri, İluh Deresi’nin ıslahı…

Kentsel dönüşüm deyince akla birçok husus geliyor: Yapı maliyetleri, birlikte yaşam, modern yaşam, yıkılmaya yüz tutmuş ve yıkılması gereken binalar, güvenli yaşam için önemli bir etkendir.

Kentsel dönüşümde belediyeler %25’ni; devlet %18’ni karşılıyor. Bu da yüklenici firmalar açısından büyük katkı sağlamaktadır.

Ada konumu diye tabir edilen uygulama da kentsel dönüşüme giriyor. Adanın ölçüsü 5000 metrekaredir. Bu uygulamada birçok parsel birleştiriliyor. Bana göre ada konumu, Batman’da olması gereken bir uygulamadır. Hem maliyeti düşürüyor hem de mevcut hane alanını genişletiyor.

Kentsel Dönüşüm, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 2012 yılında, yürürlüğe giren 6306 sayılı “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında” çıkarılan kanundur. Bu kanun, vatandaşın da talebi ile devlet kira yardımı, kredi desteği ve resmi harç muafiyeti sağlamaktadır. Kentsel dönüşümün amacı, depreme dayanıklı sosyal donatılara ve yeşil alanlara sahip, daha modern, daha estetik binalar ve alanlar yaratmaktır.

Kentsel dönüşüm, halk arasında bölgesel anlamda bir mahalle ya da şehrin bir bölümünün,  yıkılıp yerine yeni binaların inşa edilmesi olarak algılanır. Bu algı riskli alan çalışması açısından doğrudur. Ancak riskli alan çalışması, sadece binaların yıkılmasıyla ilgili değildir. Kentsel dönüşüm çalışması, aslında binalarla beraber sosyal donatılar ve çevresel iyileştirmeler yapılarak sağlanır. Özellikle bölgemiz ve kentimiz açısından, bu gerekli bir çalışmadır. Halk arasında kentsel dönüşümün bir diğer anlamıysa imarla ilgili değişikliklerdir. Yıkılan eski yapıların yerine, çok katlı yapıların yapılması yönünde bir algı oluşmuştur. Dönüşüme giren yerlerde, mevcut imar uygulanır. Ancak plan tadilatlarıyla bu değişebilir. Kentsel dönüşüm, kentimizin en çok ihtiyaç duyduğu çalışmalardan biri olmalıdır. Bu dönüşüm de daha sağlıklı ve modern bir kent mantığıyla sağlanmalıdır.

Kentsel dönüşüm bir yıkımdır. Mahalle kültürünün ve komşuluk kültürünün yok olmasıdır. Kentsel dönüşümle komşuluk ilişkilerinin, çok iyi olduğu tek katlı veya iki katlı evler, yıkılıp yerine çok katlı binalar dikiliyor; bununla birlikte yabancılaşma da artıyor. Fakat mühendislik anlamında bunu söylememiz doğru değil. Devletin politikasıdır bu kentsel dönüşüm. 2023 hedeflerinde ülkedeki, %30’luk depreme dayanıksız yapıların, yıkılarak yerine daha dayanıklı yapıların inşası yer alıyor. Türkiye, ekonomisi oturmamış bir ülkedir. En ufak olası bir depremde, ülkenin çok gerilere gitme ihtimali var. Dolayısıyla devletin kentsel dönüşüm adı altında, böyle bir önlem alması son derece mantıklıdır. Bu anlamıyla olumlu bakıyorum kentsel dönüşüme. Ancak kültürel anlamda çok kötü sonuçlar doğuruyor. Bizler kentsel dönüşümde, yine şehir inşa ediyoruz; kent inşa etmiyoruz. Zira kentle şehir aynı anlama gelmiyor. Kent bulunduğu bölgenin kültürünü, dinini, ananelerini… barındıran bir yapılaşmadır.

Özetle eski, depreme dayanıksız evlerin yıkılıp yerine dayanıklı yapıların inşası adına kentsel dönüşüm, doğru bir uygulamadır. Ancak bununla birlikte kültürel yozlaşmanın da geldiğini unutmamak gerekir.  

Kentsel dönüşüm, çarpık yapılaşmanın olduğu bölgelerin ve halkın istihdamı açısından yapılması gereken bir uygulamadır. Zira şu anda bu projede çalışan yüzlerce kişi var. Buradan ekmek yiyen yüzlerce aile var. Batman’da inşaat sektörü çok parlak dönemlerini yaşamaktadır. Dolayısıyla istihdam açısından bu çok önemli bir olgudur.

Burada oturan bir kişi eski dairesine karşılık, çok daha modern ve dayanıklı daire almakla kalmıyor; bir daireye karşılık dört daire alıyor. Böyle bir artısı var. Bir diğer artısı da burada sadece konutlar yapılmıyor; sosyal aktivitelerin yapılacağı merkezler de inşa ediliyor. Kapalı otopark, kapalı yüzme havuzu vs. Ayrıca depreme dayanıklı bir şekilde inşa ediliyor yeni yapılar.

Kentsel dönüşümle konutlar daha güvenli, daha modern, daha yaşanılır olmakla birlikte yapıların standardı da yükseliyor.

Kentsel dönüşüm amacı doğrultusunda, yerinde yapılacak olursa çok anlamlı olur. Riskli, yıkılmaya yüz tutmuş eski yapılar var. En hafif depremde yıkılabilecek yapılar var. Bu yapıların, yerinde dönüştürülüp yeni yasa ve yönetmeliklere göre depreme dayanıklı yapılırsa çok iyi olur. Ama günümüzde kentsel dönüşüm ranta dönüşmüş. Bir vatandaş olarak, karşı değilim lakin inşaat mühendisleri odası üyesi olarak, rantlardan dolayı kentsel dönüşüme karşıyım. Çünkü bir taraf zengin olurken bir taraf fakirleşiyor. Burada bir dengesizlik söz konusudur. Bu projeler dahilinde, kentsel dönüşüm adı altında kişinin evi yıkılıyor. Bu kişiler o sosyal hayattan, çevreden koparılıyor, yeni bir sosyal hayata, yeni bir çevreye bırakılıyor. Dolayısıyla bu geçiş dönemleri, kişi açısından çok zor oluyor. Nasıl olacak o halde? Evinin yıkılması sonucunda kişiye, yine aynı bölgede konut tahsis edilecekse kişi yine kendi arsasında oturacaksa başka bir yere gönderilmeyecekse ve o bölgede çok katlı binalar inşa edilmeyecekse neden olmasın, olsun tabi.

Evlerin ortalama yüz yıllık bir ömrü vardır. Batman’ın deprem bölgesinde yer aldığı gerçeği de var. Bu doğrultuda eski mahallelerin, eski yapıların yenilenmesi icap ediyor. Zira eski evler, depreme dayanıklı değil. Dolayısıyla kentsel dönüşüm, zamanı geldiğinde gereklidir. Ancak bu işi yapan müteahhitlerin önü açılmalı. Nasıl mı? Konutlarda kat sayısı artırılmalı, bu izin verilmeli. Neticede bu da ticari bir iştir. Böyle projelerde yer alan şirketlerin karı da düşünülmeli. Kar faktörü yoksa kimse, böyle projelere imza atmak istemez. Bunun yanı sıra projelerin hızlı ilerlemesi açısından, evrak işleri kolaylaştırılmalı, prosödürler de hızlandırılmalı.  

Doğanın bir parçası olan insanın karakterine ve yaşamına uyum sağlanmasının en önemli nedeni olan peyzaj, kentsel dönüşümle birlikte yoğun yapılaşma sonucu, daha çok önem kazanmıştır. Batman coğrafyasında yeşil alanların, kentsel yeşil alan sistemi bütünlüğü içerisinde, katılımcı ve şeffaf bir planlama anlayışının gerektirdiği dinamik bir planlama süreci ile ele alınmalıdır. Yapılacak kentsel tasarım/kentsel yenileme uygulamalarının, dünyadaki korunan kültürel peyzaj örnekleri ile aynı kulvarda tartışılabilecek kalitede gerçekleştirilmelidir. Kent olarak marka özelliği konumundaki Batman'ımızın, dünyadaki kendi özdeşleri ile eşdeğer nitelikte; sosyal, tarihi, kültürel ve ekolojik değerleri ön plana çıkarılarak, vizyonuna yakışan bir çevreye kavuşturulması gerekmektedir.

Kentsel dönüşüm, kentler için gereklidir. Eski binaların yıkılıp yerine daha modern ve depreme dayanıklı yapıların inşa edilmesi, güzel bir uygulamadır. Zira eski binalar, depreme dayanıklı değil. Yeni yapılar, depreme dayanıklı olmakla birlikte daha güvenli oluyor.

Evlerin, binaların ömrü de insan ömrü gibidir. Nihayetinde onların da bir sonu var. Belli bir süre sonra çürüyor. Dolayısıyla bunların yenilenmesi gerekir.

Kentsel dönüşüm projelerinde, sadece konutlar yapılmıyor; çok modern ve yaşanılır konutların yanı sıra rezidanslar, iş merkezleri, spor merkezleri vs. inşa ediliyor aynı zamanda. Bu gördüğünüz alan, 34 bin metre karelik alandır. Konut artışı olacak. Böylece alandan da tasarruf edilmiş olacak.

Kentsel dönüşüm insanlar izin verdiği takdirde, kent için de herkes için de çok iyi olacak. Neden derseniz? Bu gördüğünüz alanda 700-800 daire inşa edilecek. Böylece alandan da tasarruf edilmiş olacak. Ve sadece konutlar olmayacak; bakkalı, kuaförü, marketi, otoparkı, bankası vb. her şey olacak burada.

Eski yapılar sağlam değildi, depreme dayanıklı değildi. Ayrıca buradaki eski dairelerin değeri, (Gap Mahallesi) 30-40 bin TL; yerlerine yapılacak olanların değeri 250-300 bin TL arası. Vatandaş, eski dairesine karşılık 2-3 daire alacak. Hem daha modern ve depreme dayanıklı hem de birden fazla daireye sahip olacak. Dolayısıyla kazanan hem modern görüntüsüyle kent hem de daha rahat, güvenilir ve modern konutlarda yaşayarak kentli olacak.

Kent açısından, kentsel dönüşümün önemi inkar edilemez. Hem eski yapılar yıkılıyor, yerine daha modern ve depreme dayanıklı yapılar inşa ediliyor hem de konut sıkıntısı kalmıyor. Konut sayısı artıkça kiralar da düşecek, diye düşünüyorum.

Bir kente girdiğinizde, ilk gözünüze çarpan şehrin mimarisi oluyor. Binalar, evler dikkatleri çekiyor. Dolayısıyla kentin estetiğini de düşünürsek kentsel dönüşüm gereklidir.

Kentsel dönüşüme şehir açısından baktığımızda evet, gereklidir; şehrin daha modern görünmesi adına. Kentsel dönüşüm çerçevesinde sadece daha güzel konutlar yapılmıyor, çok daha sağlam, depreme dayanaklı konutlar inşa ediliyor. Zira eski yapılar deprem yönetmeliği doğrultusunda yapılmamış. Ayrıca kentsel dönüşümle yeni yapıların yanı sıra, tüm sosyal tesisler de yapılıyor. Ancak taşeronlara yüklenmektense devlet, bu işe el atarsa çok daha iyi olur diye düşünüyorum. Yani devlet, özel sektörün elinden alıp kendi yapmalı kentsel dönüşümü.

Kentsel dönüşümü, kentlerin değişimi ve modernitesi açısından gerekli görüyorum. Eski yapıları yıktığımızda, görüyoruz ki doğru dürüst demir kullanılmamış. Betonu şimdiki beton gibi kaliteli değil. Dolayısıyla depreme de dayanıklı değiller. Fakat yeni yapılar, deprem prosedürüne uygun olarak inşa ediliyor. Bunun yanı sıra hepimizin bildiği üzere, kentlerin görünümünde mimarinin önemi yadsınamaz. Dolayısıyla kentsel dönüşüm de zamanı geldiğinde bir gerekliliktir.