Kırşan’dan kritik mesajlar

TOBB Türkiye Madencilik Meclisi Başkanı ve Ulusal Maden Kaynak ve Rezerv Raporlama Komisyonu (UMREK) Üyesi Batmanlı Hemşerimiz İbrahim Halil Kırşan, Bloomberg TV’de canlı yayınlanan Maden Dünyası Programına konuk olarak katıldı.

Sanayide kömürün önemiyle ilgili bilgi veren Kırşan “18 yüzyılda İngiltere, daha sonra Avrupa'ya yayılan sanayi devriminde kömürün çok önemli bir yeri var. Almanya'nın Ruhr Havzasındaki kömürlerin demirle buluşması ve akabinde buharlı motorların devreye girmesi sanayi devriminin temelini oluşturdu. Avrupa hızlı bir gelişme göstererek bugünkü medeniyet seviyesine ulaştı. Kömür, 200 yıl muazzam bir tüketim seviyesinde ilerledi. Daha sonra dünyadaki gelişmelere bağlı olarak petrolün 1950'li yıllardan sonra devreye girmesi, 70'li yıllardaki petrol krizi ve akabinde Sovyetler Birliğindeki dağılma süreciyle beraber Rusya Federasyonundaki doğal gazın dünya ile buluşması ve petrolden sonra doğalgazın hızlı bir şekilde hayatımıza girmesi ile dünyada ciddi bir enerji değişimi ve dönüşümü yaşandı. Ancak dünyada baş gösteren 70'li yıllardaki çevresel hareketlerle beraber özellikle hidrokarbona bağlı olarak gelişen kirlilik meselesi gündeme gelince hızlı bir şekilde yenilebilir kaynaklara doğru bir geçiş sağlandı. Bu da yenilebilir enerji kaynaklarını ön plana çıkardı. Geçtiğimiz yüzyılın başlarına kadar biliyorsunuz kömür kullanımı dünya enerji ihtiyacının neredeyse yüzde 60'ın karşılıyordu. Daha sonra petrol ve doğalgazın devreye girmesiyle beraber 1970'li yıllarda payı hızla azalarak % 20'lere kadar geriledi. Ancak 21. yüzyılda ortaya çıkan gelişmeler, toplam enerji tüketiminde kömürün payını tekrar yüzde 30'lar seviyesine çıkardı. Bu da jeopolitik risklerden etkili oldu ve kömür tekrar hayatımıza girdi” dedi.

Kırşan, konuşmasının devamında “1800'lü yıllardan 1900 yılların başına kadar odundan kömüre geçiş birinci enerji dönüşümü, 1900'lü yıllardan 2000'li yıllara kadar geçen sürede kömürden hidrokarbonlara geçiş ve ve 2000’li yıllardan bugüne de petrol ve doğalgazdan yenilenebilir enerjiye geçiş olarak 3 evreli enerji değişim dönüşümü yaşandığını belirten Kırşan “1800 yıllara göre odun kullanımı hızla düştü. Şu anda sadece kırsal kesimde köylerde kullanılıyor. Kömür ise azalan bir ivme göstermekle birlikte halen elektrik üretiminde yoğun olarak kullanılıyor.

Enerjide değişime dönüşme vurgu yaparken atlamamamız gereken bir konu daha var. Metal ve madencilik sektörünün bu süreçte hızlı bir şekilde gündeme gelmesi ve özellikle temiz enerjiye geçişte kritik mineraller madenler söz konusu. Özellikle bataryalarda lityumundan kobaltına, grafitinden nikele kadar birçok maden kullanılacak. Keza güneş enerji panelleri ve rüzgâr güllerinin yapımında da alüminyumundan bakırına ve gümüşüne kadar birçok maden yoğun olarak kullanılacak. Önümüzdeki süreçte enerji ve madene olan ihtiyaç hızla artacak. Dünya, bir değişim dönüşüm süreci yaşayacak” dedi.

Kömürü vazgeçilmez kılan unsurlar hakkında bilgi veren Kırşan “Bir kere tedarik kaynakları açısından da tarihsel süreç içerisinde de en güvenli enerji kaynağı. Dünyanın birçok bölgesine yayılmış durumda ve çok ciddi rezervler var. Kazan yanma optimizasyonu ve yeni nesil filtreleme ve baca gazı arıtma üniteleri ile temiz kömür teknolojilerine geçilebiliyor. Kömürü kirli bir şekilde lanse ediyorlar ancak baktığımız zaman aslında temiz kömür teknolojileriyle bu kaynaktan yeteri kadar faydalanmak mümkün. Dünyada ve Türkiye'de yeni nesil ve temiz kömür teknolojilere dayalı sistemler devreye giriyor. Avrupa Birliği aslında medeniyetini bu nesneye borçlu iken maalesef son 20–30 yılda bu nesneye karşı bir savaş açmış durumda.

Peki, Dünyada ne kadar bir kömür rezervi var? Dünyada 892 milyar ton yani bir trilyon tona yakın kömür rezervi var. Uluslararası Enerji Ajansının Raporuna baktığımız zaman, 2022'de küresel kömür tüketimi önceki yıla göre yüzde 1.2 artarak tek bir yılda ilk kez 8 milyar tonu aşarak bir rekor kırmıştır. Neden? Jeopolitik olarak addettiğimiz Rusya-Ukrayna Savaşı ile beraber Avrupa’nın enerji kaynaklarına ulaşımında doğan sıkıntılardan dolayı 4 elle kömüre sarıldılar. Şu anda Avrupa kömüre dayalı Termik Santralleri devreye alınarak elektrik üretimini kömürden sağlıyor” dedi.

Ülkemizde yılda yaklaşık 95 ile 100 milyon tona yakın bir kömür üretimi söz konusu olduğunu belirten Kırşan “Ülkemizde üretimini 200 milyon tona çıkarmamız lazım. Bu kaynağı hızlı bir şekilde tüketmenin yollarını araştırmamız lazım. Dünyada birçok ülke, artık kömürü terk etmemiz lazım diyor. Biz de diyoruz ki ülkemizdeki 20 milyar tonluk kömür rezervini hızlı bir şekilde enerjiye dönüştürmenin yollarını araştırmamız lazım. Bu enerjiden faydalanırsak ülkemizin enerji ihtiyacını güvenli kaynaklardan sağlama yoluna gitmiş olacağız. Stratejik önemi nedir? Elektrik üretiminde kömür ne kadar kullanılıyor? Bununla ilgili veriler nedir? 2000’şi yılların başında ülkemizde 30.000 MW’lık bir kapasite vardı. 21 yılı içerisinde 100.000 MW’ı aştı. Türkiye'de Enerji Bakanlığı Yetkililerinin özel çabası burada devreye girdi. Bu kapasitenin 21.000MW’lık kısmı yerli ve ithal kömüre dayalı. Aslında rahatlıkla bir 10.000 MW ilave edilerek bu kapasite 30.000 MW’lara çıkarılabilir. Ama burada finansmana erişim noktasında sıkıntılar yaşanıyor. Burada elimizi çabuk tutmak gerekiyor. Evet, aslında Türkiye'nin enerji dışa bağımlılığı da olduğu için burada nasıl politikalar izlenmeli buna bakmak gerekiyor. Tabi ki bu sadece kömür kaynakları ile belki mümkün olmaz. Onun için kaynak çeşitliliğine gidilmesi gerekiyor” dedi.

Kömürün halen en güvenilir liman olarak karşımızda durduğunu belirten Kırşan “Burada enerji değişim ve dönüşümünün çok hızlı, hesapsız ve tedbirsiz ilerletmeye çalışılması karşımızda bir gerçeklik olarak duruyor. Yani biz bu enerji değişim dönüşümü yapacağız, yenilebilir enerjiye geçeceğiz ama bunu hızlı hesapsız ve tedbirsiz ilerletmeye çalışıyorsak yarın çok ciddi sıkıntılarla karşılaşabiliriz. Dolayısıyla alternatif kaynakları yani yenilebilir enerji kaynakları yapılıncaya kadar kömürü tüketelim, üretelim. Dünyanın, emektar kömüre daha çok ihtiyaç olabilir” dedi.

Dünyanın, enerji dönüşümünü çok hızlı hesapsız ve tedbirsiz bir ilerletmeye çalışması halinde kritik sonçlar ortaya çıkabileceğini belirten Kırşan “Yani bunu gözetmeden yani enerji sağlamadan böyle bir hızlı değişim dönüşüm, dünyayı çok ciddi sıkıntıya sokabilecektir. Biz yenilebilir geçerken, bunun altyapısını da oluşturacağız. Temiz enerjiye geçişte madenler çok ciddi bir rol oynayacak. Hem bataryaların yapımında temiz enerjiye geçiş hem de rüzgar gülleri ve güneş panellerinin yapımında çok ciddi madene ihtiyaç olacak. Birçok ülke artık kendi kritik mineral listesini yayınlayıp hatta gerektiğinde kaynak milliyetçiliği yaparak bazı madenlerin ihracatının önüne set çekme noktasında da ciddi irade ortaya koyuyorlar. Belki Türkiye'nin de bu konuda bir irade ortaya koyması ve yeni politika belirlemesi lazım. Buradan hareketle şunu ifade etmemiz gerekiyor, kömürü yok saymadan geçiş dönemi yatırımlarını da yaparak enerji dönüşümle yürümek çok daha sağlıklı olacaktır. Çünkü kömür dünyada yine en güvenli olarak karşımızda duruyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Yetkilileri şu anda çalışıyor. Türkiye Kömür İşletmeleri kurumundan Türkiye Taş Kömürü Kurumları ve Tabi Kaynakları Dairesine kadar ciddi bir çalışma olduğunu biliyorum. Keza küresel iklim hedeflere ulaşmak demek, çok önemli küresel iklim hedeflerine ulaşmak demek. Sanayileşmeyi askıya almak veya sanayileşme durdurmak değildir. iklim hedeflerine ulaşmak için ekonominin ve ekonominin ekolojinin yeniden dizayn edilmesi lazım. Bu kritik nokta” dedi. (Bayram Ayhan)