Vefatının 70. yıldönümünde Doğu/Güneydoğu'nun tanınmış İslam Âlimlerinden olan Dedem Tilmizli Molla Hasan'ı size anlatmak istiyorum. 1887 yılında Batman’ın Akça (Tilmiz) Köyü’nde dünyaya gelen Tilmizli Seyda Molla Hasan, köyde ikamet eden büyük âlim Kenanlı Seyda Molla İbrahim'in yanında alet (Arapça gramer) ve İslami ilimler ile ilgili kitaplarını bitirdi. Kenanlı Seyda Molla İbrahim, Tilmizli Molla Hasan'ın yaşı henüz çok küçük olduğu için ve insanlar tarafından kendisine göz değmemesi için ona icazet vermedi. Bu arada Kenanlı Seyda Molla İbrahim Tilmiz köyünden ayrılmıştı. Yerine de talebelere ders vermesi için Tilmizli Molla Hasan'ı bırakmıştı. Talebelik yıllarında Tilmizli Molla Hasan'ın namı İran, Irak ve Suriye'ye kadar yayılmıştı. Tilmizli Molla Hasan'ın Seydası Kenanlı Molla İbrahim öyle büyük bir âlimdi ki İran'dan, Irak'tan ve Suriye'den onun yanına Tilmiz köyüne ilim tahsil etmeye gelirlerdi. Kenanlı Seyda Molla İbrahim, talebesi Tilmizli Seyda Molla Hasan İçin “Ben binlerce talebe yetiştirdim lakin Fakih Hasan kadar zekisini görmemişim. Ben biliyorum ki Fakih Hasan, ilim noktasında beni geçecektir” ifadelerini kullanmıştır. Tilmizli Seyda Molla Hasan, genç yaşına rağmen bölgede namı duyuldu. Tilmizli Molla Hasan'ın namı bölge medreselerinde yankı bulmuştu. … Tilmizli Molla Hasan 22 yaşlarına geldiği zaman ilmi icazetini almak üzere Silvan'da ikamet etmekte olan meşhur âlim Seyda Molla Hüseyin Kiçik'in yanına gider. Molla Hasan, Molla Hüseyin Kiçik'in medresesinin kapısını çalar. Kapıya bir öğrenci çıkar. Öğrenci: “Hayırdır kimi arıyorsunuz” Tilmizli Seyda Molla Hasan “Seyda'yı görmeye geldim. Seyda’ya benim geldiğimi söyle” Faki/öğrenci, Seyda’ya (Silvanlı Seyda Molla Hüseyin Küçük) gider, “Tilmizli Molla Hasan sizi görmek istiyor” der. Seyda o esnada istirahattadır. Hemen ayağa kalkar ve Molla Hasan'ı karşılar. Sonra otururlar. Seyda “Demek ki sürekli bahsedilen Molla Hasan sensin” der. Biraz sohbet ettikten sonra Molla Hasan “Seydam ben buraya sizden icazet almaya geldim” Seyda “Seni imtihan etmeye gerek yok usulen beraber bir metin okuruz ve icazetini veririm” Molla Hasan “Seydam beni imtihan etmenizi sizden istirham ediyorum” Bunun üzerine Seyda, beynin sınırlarını zorlayan, karmaşık sert bir kitaptan Molla Hasan’ı imtihan eder. Molla Hasan’a kitabın dört bir yanından sorular sorar. Mantıksal sorular yöneltir. İbareleri tersten okuyup sorar. Molla Hasan sorulan sorulara tek tek cevap verir. Seyda Molla Hüseyin Kiçik'in dizleri ağrıdığı için dizüstü oturamıyordu. Molla Hasan'ın cevaplarına hayret kalıyordu. “Verilen cevaplar ancak bu kadar mükemmel, eksiksiz olur” diyordu. Hasta olan Seyda Molla Hüseyin, Molla Hasan'ın cevapları karşısında yavaş yavaş diz üstü oturmaya başlamıştı. Bu durumu gören Molla “Seydam siz ayaklarınızı uzatmayana kadar ben sorulara cevap vermeyeceğim” diyerek Seydaya karşı edebini en güzel şekilde gösteriyordu. Nihayet kitaptaki sorular bittikten sonra Seyda “Boşuna sana meşhur Tilmizli Molla Hasan dememişler” diyerek, Tilmizli Molla Hasan'a ilmi icazeti verir. … Seyda Mola Hüseyin Küçük'e talebe olmak hele hele ondan ilmi icazet almak talebeler arasında iftihar meselesiydi. Aynı zamanda Seyda Molla Hüseyin Kiçik, Tilmizli Molla Hasan'a halifelik de vermiştir. Molla Hasan o günden vefat edeceği güne kadar talebe yetiştirmiştir. Aynı zamanda Kur'an-ı Kerimi ezberdi. Çok kuvvetli bir hafızası, keskin zekâsı, çok iyi derecede muhakeme gücü vardı. Kadı Beydavi tefsirini kelimesi kelimesine ezberdi. Sıra kitaplarının hatta mevcut şerhlerinin tümünü ezberdi. Bölge insanı şeri bir mesele için yanına gelirlerdi. Kafile kafile halinde insanlar yanına şeriata gelirlerdi. Bölgedeki diğer seydalar muallâk (kapalı) meselelerde sürekli kendine danışırlardı. Batman'ın Tilmiz ve Aydınkonak (Korik) Köyünde, Hasankeyf'in Uzundere (Vezrine) Köyünde binlerce talebe yetiştirmiştir. Son derece takvalı bir zattı. Helal-harama son derece önem verirdi. Misafirleri hiçbir zaman eksilmezdi. Çok cömertti. … Dedem Molla Hasan, çok iyi eğitim verirdi. Talebelerinden Arnaslı Şeyh Seyda Molla Fahreddin şöyle der “Seydamızın dersinde bereket vardı. Ben o okuyacağım dersi başka bir seydadan okuduğum zaman zevk almıyordum ve anlamıyordum. Ama Seyda o dersi anlattığı zaman hem çok iyi anlıyordum hem de manevi bir zevk alıyordum' der. Molla Hasan çok iyi tahsil yapardı. Şu anda dedemin elinde bulunan kendisine ait Şafii fıkhına ait 10 ciltlik ‘Tuhfe’ adlı kitapta altını çizmediği cümle kalmamış. Ciltlerle dolu kitapları harfi harfine okuduğuna bizzat görerek şahit oldum” … Onun dizinin dibinde yetişen çok iyi seydalar çıktı. Merhum Tilmizli Molla Süleyman (Oğlu), Tilmizli Molla Faik (90 yaşında/hayatta), merhum Şeyh Seyda Molla Fahreddin, merhum Hasankeyfli Seyda Molla Osman, merhum Derizbinili Seyda Molla Abdulvehhab, merhum Şeyh Halil Hamidi ve daha niceleri. Hepsi onun dizinin dibinde yetiştiler. 19 Şubat 1950 yılında 63 yaşında ikindi namazını kılıp vefat etti. Tekrardan Doğu ve Güneydoğunun en meşhur âlimlerinden, medrese geleneğinin ve eğitim tedrisatının en önemli temsilcilerinden, zekâsıyla, ilmiyle hitabetiyle, belagatiyle ve güzel ahlakıyla meşhur olmuş binlerce talebe ve âlim yetiştiren âlim amil, fakih ve hadimul ilim olan büyük dedemi meşhur Allame Tilmizli Seyda Molla Hasan'ı 70’inci vefat yıldönümünde rahmetle minnetle yâd ediyorum. Cenabı Allah gani gani rahmet eylesin.
İbrahim Halil Yakut Batman İl Vaizi