Yıllık ücretli izin hakkı Anayasanın 50.maddesindeki“Dinlenmek çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir” hükmüyle anayasal bir hak olarak düzenlenmiş olup, bu haktan vazgeçilmesi mümkün değildir. Yine bu hak, 4857 Sayılı İş Kanununun “Yıllık ücretli izin hakkı ve izin süreleri” başlıklı 53. maddesinde;
“İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir.
Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez.
***
İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;
a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara on dört günden,
b) Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara yirmi günden,
c) On beş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmi altı günden,
Az olamaz. Yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri dörder gün arttırılarak uygulanır.
Ancak on sekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz.” şeklinde düzenlenmiştir.
İşçi her çalışma yılına ilişkin iznini gelecek yıl içinde kullanır.
İşçi, yıllık ücretli izin koşulları gerçekleşir gerçekleşmez işi bırakıp yıllık izne çıkamaz.
Yıllık ücretli iznin ne zaman kullanılabileceğine, yönetim yetkisi gereğince işveren karar verir.
İşverenlerin işçilere yıllık izin kullandırmak yerine yıllık izin ücretini ödemesi sıklıkla görülen bir durumdur.
Bu noktada teklif işçiden gelse dahi, yıllık izin hakkının vazgeçilemeyen bir hak olması nedeniyle işverenin yıllık izin hakkını kullandırması gerekmektedir. Aksi halde, yıllık izin karşılığında ücret ödenmiş olsa dahi işverenin sorumluluğu doğacaktır.
Yargıtay kararlarında da, yıllık izin kullandırılmayıp iş sözleşmesi devam ederken ücret ödemesi yapılan durumlarda yıllık izin hakkının ortadan kalmayacağı belirtilmiş ve açılan davalarda işverenler yıllık izin ücretini ödemeye mahkum edilmiştir.
Emsal olarak, Yargıtay 9. Hukuk Dairesi21.11.2016 tarihli bir kararında;
“Çalışma sürerken yıllık izin kullanılmaksızın ücretinin ödenmesi, iş akdinin sona ermesinden sonra aynı dönem için yıllık izin ücretinin talep edilmesine engel değildir.
Zira çalışma sürerken yıllık iznin kullandırılması yerine ücretinin ödenmesi yıllık izin hakkını ortadan kaldırmaz.
Çalışma devam ederken yıllık ücretli izin paraya tahvil edilemez.”
Kararda da belirtildiği üzere, işveren karşılığında ücretini ödemiş olsa dahi işçinin yıllık izin hakkından sorumlu olacaktır.
Kaldı ki, uzun çalışma süresi boyunca izin kullanmayan işçilerin dinlenmek için ya da başka ihtiyaçları nedeniyle sık rapor aldıkları da görülmektedir.
Neticede, yıllık izin karşılığı ücret ödeyen işveren, açılan davada da yıllık izin ücretine mahkum olacak ve mükerrer ödeme yapmak zorunda kalacaktır.
Yine çalışma hayatında da dinlenmemiş işçiden gerekli verimi alamayacaktır.
Yıllık izin hakkını kullandırması halinde ise, işçiler tarafından ani olarak alınan raporlar sebebiyle çalışma düzeninin bozulmasını engelleyecek ve yönetim hakkını kullanarak hangi işçinin ne zaman izne çıkacağını belirleyecektir. Sonuçta da dinlenmiş olan işçiden, daha fazla verim alacaktır. İşverenlerin dikkatine.