Dersimize öncelikle anayasanın ne olduğu ne işe yaradığı ile başlayalım diyorum.
Anayasa: Devletin yapısını, devletin organları olan Yasama, Yürütme ve Yargının düzenli işleyişini sağlayan, vatandaşın devlete devletin ise vatandaşa karşı hak ve sorumluluklarını belirleyen, temel hak ve özgürlükleri güvence altına alan ve iktidarın gücünü sınırlayan mekanizmadır.
Türkiye Cumhuriyeti Devleti kurulduğu günden bugüne 1921, 1924, 1961 ve 1982 Anayasalarını kullanmış ve halihazırda 1982 Anayasasını kullanmaktadır.
1921 Anayasası: savaş döneminde yapıldığı için temel hak ve özgürlüklere, yargı maddelerine yer vermeyen ve Osmanlıdan kalan Kanuni Esasi İle birlikte varlığını sürdürmüştür.
Meclis her şeyden üstün tutulmuştur.
Nitekim “ TBMM’nin üzerinde hiçbir güç yoktur.” Maddesi bunu doğrular niteliktedir.
Yani Meclis hükümeti sistemi uygulanmıştır.
1924 Anayasası ise 1921’in devamı niteliğinde olup biraz daha genişletilmiştir.
Beraberinde birçok yeni madde eklenmiş ve çıkarılmış.
1928’de İslam, devletin resmi dini olmaktan çıkarılmış.
1930, 1933, 1934 yıllarında kadınlara belediye, muhtarlık ve vekilliğe seçme seçilme hakkı tanınmış.
1937de Atatürk ilkeleri anayasa dahil edilmiştir.
1945’te anayasanın dili sadeleştirilmiş.
1946’da tek dereceli seçim sistemine geçilmiş ve ilk defa çok partili hayata geçilmiş.
1950’de Yüksek Seçim Kurulu Kurulmuş ve aynı yıl gizli oy açık sayım ilkesi kabul edilmiştir.
Yani bu tarihe kadar seçimlerin denetimini yapan bir mekanizma yoktu ve oylar perde arkasında değil herkesin göreceği şekilde kullanılır ve oy sayımı ise gizli yapılırdı.
1961 ve 1982 anayasaları darbe sonucunda yapılan anayasalardır.
Günümüzde kullandığımız anayasa yani 1982 anayasası halen darbenin ve askeriyenin gölgesini taşıyan madde ve yorumlar içermektedir ki bu sebeple çorap değiştirir gibi anayasa madde değişiklikleri yapılıyor.
Yapılıyor yapılmasına da halk yani bizler ne kadar anlıyoruz ya da ne kadar araştırıyoruz.
İşte tam da bu sebeplerle tuşlarım çalıştıkça, sizlere anladığım ve bildiğim kadarıyla anlatmaya çalışacağım…
Devamı bir sonraki yazım Anayasa Dersi -2- de.