Hiç düşündünüz mü? Ödül ve ceza sistemini sıklıkla kullanıyoruz fakat doğru mu kullanıyoruz? Toplumumuzda kontrol sistemi olarak ceza sistemi daha yaygın ve ödül sistemi kadar yanlış kullanılmaktadır. Çocuğunuzun herhangi bir hatasında “keşke doğmasaydın” gibi sözel ceza veya dövmek gibi davranışlarda bulunup fiziksel cezaya yönelmek sadece çocuğunuzun gelişimine zarar verecektir. Çocuk yaptığı hatayı anlama aşamasında olduğu için cezayı da çok anlamayabilir. Örneğin okulda arkadaşıyla kavga eden bir çocuğa nasıl yaklaşılmalı? İlk adım çocuğunuzu karşınıza alıp ona bu yaptığı davranışın nedenini sormak ve onunla göz teması kurarak yaptığı hata karşısında ne kadar yanlış olduğunu ve doğru olanı anlatabilirisiniz. “Arkadaşına sinirlenmiş olabilirsin fakat canını yakman, ona vurman doğru bir davranış değil. Mesela o an ortamdan uzaklaşabilirdin. Böylece yanlış davranışta bulunmazdın. Eğer bir daha böyle bir davranışta bulunursan sana ceza vermem gerekecek” Çocuklar ani cezalarla karşılaşmamalıdır. Ceza verilmeden önce cezanın verileceğine ilişkin uyarı ve ikazlar yapılmalıdır. Ebeveynler ceza konusunda tutarlı ve hem fikir olmalıdır. Yoksa çocuğun kafası karışır ve doğruyu ayırt edemez. Ne Tür Ceza Verilmeli? Çocuğunuzun istenmeyen bir davranışını ortadan kaldırmak için hoşuna giden uyarıcıları ortadan çıkarabilirsiniz. Örneğin; *Harçlığını kesmek *Sevdiği diziyi izlemesine engel olmak *Parka gitmemek vb. Başımı okşamanız ve benimle oynamanızın birer ödül olduğunu biliyor muydunuz? Çocuklarınıza istediği oyunu, topu, bisikleti alarak maddi ödüllere boğmayın. Maddi ödüle alışan çocuklarda boşlukta kalma, mutsuz olma ve hedef zorluğu yaşayabilir. Çocuklarda ödüllendirme dengeli olmalıdır. Manevi ödüllendirme daha önemlidir. Aferin demek, gülümsemek, sevdiğinizi dile getirmek, başını okşamak, parka gitmek, sevdiği yemeği yapmak. Çocuk böylece özgüven duygusunu kazanacak ve doğruyu yanlışı ayırt eder hale gelecektir. Yapılan araştırmalara göre ödül, yanlış kullanıldığı zaman ceza kadar zarar verebilir çocuklara. Örneğin; “odanı toplarsan sana dondurma vereceğim” derseniz çocuğun ilgisi dondurmaya olur. Odasını toplamaya değil. Bir süre sonra çocukta ödüle karşı bağımlılık oluşur. Doğru olan, ödül söylenmemeli. Davranışı takip edilerek ödül verilebilir. “Bu davranışın beni çok mutlu etti seninle parka gidebiliriz” diyebilirsiniz. Böylece davranışın doğru olduğunu anlayabilir ve tekrarlama olasılığı artacaktır.