Bir iş insanı dostum ile 7 Haziran günü Batman’dan yola çıkarak Erbil’in yolunu tuttuk.
Yol arkadaşım Nurullah Yılmaz, Batmanlı bir iş insanı.
Gaziantep’te kapı ve pencere sektöründe 12 yıldır Ortadoğu ülkelerinde ihracat ve ithalat işi yapıyor.
Uzun süredir böyle bir gezi planlıyorduk kendisiyle, kısmet bu güneymiş.
Batman’dan Zaho Gümrük Kapısına kadar yol boyunca Dicle Nehri bize eşlik ediyor.
Zikzaklar çizen Dicle Nehriyle gümrük kapısı bitişindeki Zaho şehrinde vedalaştık, bu kez Erbil girişinde düz bir ovadaki tarım arazileri bize eşlik etti.
Vip geçiş yaptığımız için bir saatte gümrük kapısında zik zak çizerek kişi başı 150 lira geçiş parasını Türkiye kapısına ödüyoruz.
Yaklaşık olarak 3500 TL tutarında Dinar'ı da aracın geçici sigortası için Irak Kürdistan Bölgesel Yönetiminin kontrolündeki gümrük memurlarına ödüyoruz.
Herkes gibi biz de kapıyı geçer geçmez ilk iş olarak aracımızın yakıtını Türkiye’ye oranla yarı fiyatına alıyoruz.
Yaklaşık 3 saat süren yolculukta Zaho ve Dohuk’u geride bırakarak Erbil’e varıyoruz.
En son 13 yıl önce geldiğim Erbil’de en çok gökyüzüne doğru yükselen inşaatlar göze çarpıyor.
13 yıl önce gördüğüm Erbil büyüdükçe büyümüş.
Etrafındaki tarım arazilerini adım adım yutmaya başlamış.
Plansız ve öngörüsüz bir büyümedir bu.
Seyahatimizin nedeni her ne kadar Batman ve Erbil arasındaki ekonomik ve sosyal ilişkilerin ne durumda olduğunu gözlemek olsa da bir çevreci olarak çevresel sorunlar gözümden kaçmıyor.
Erbil’in üzerinde dumandan oluşan gri tabaka, hava kirliliğinin ne boyutta olduğunu gösteriyor.
Erbil’deki hava kirliliğinin temel sorunu şehir içinde hoyratça kullanılan araçlar, toplu taşıma ağının olmaması ve elektrik kesintilerinden dolayı herkesin jeneratörle elektrik üretmesinden kaynaklanıyor.
Yeteri kadar yeşil alanda olmayınca mazot kokusundan neredeyse nefes almak imkânsız hale geliyor.
Çarşı merkezinde, lüks jipler ve 42 derecedeki hava sıcaklığı dikkat çekiyor.
Otele yerleşiyoruz ve dışarı çıkmak için akşam saatlerini bekliyoruz.
Akşam saatlerinde Erbil’de; İstanbul’un Taksimi olarak bilinen en işlek caddesine bir taksi bizi bırakıyor.
Araç ve insan trafiğinin iç içe olduğu caddede neredeyse adım atmak imkansız.
Irak’ın tüm Arap ülkelerinden parası olan zenginler Erbil’i tatil ve ticaret için tercih ediyorlarmış.
Erbil’e yatırım yapan çok zengin de varmış.
Özellikle emlak alanlar çoğunlukta.
Bu yüzden Erbil’in demografik yapısında da bir değişiklik var.
Turistik ve ticari yerlerde Arapça, en çok kullanan dil durumumda.
Irak Dinarının geçerli olduğu Erbil’de Türkiye’den ticaret ve iş icabı ile gelen yaklaşık 100 bin dolayında kişiden söz ediliyor.
Geçici oturum izni olanlar da var.
Tamamen buraya yerleşenler de var.
Batmanlılar Erbil’de lokanta ve inşaat malzemelerinin alış-satışıyla daha çok ilgili.
Batman’dan Zaho şehrine günübirlik ayaküstü ticaret yapmak için gelenler de var.
Nakliyecilik konusunda yüzlerce ağır tonajlı araçla nakliye yapıyorlar.
Türk lirasının son 4-5 yılda dolar karşısında değer kaybetmesi, Türkiye’nin Erbil ile ticaretini de olumsuz etkilemiş.
Bu durum İran ve Rusya’ya daha çok yarasa da hala A’dan Z’ye market ve inşaat sektöründe kullanılan ürünler Türkiye’den gidiyor.
Büyük firmaların yüzlerce lojistik depoları ve irtibat büroları bulunuyor, buradan Irak’ın diğer illerine de depolardaki mallar sevk ediliyor.
Ankara, İstanbul’dan tutun İç Anadolu Doğu ve Güneydoğu Anadolu illerinin hemen hemen tümünün ihracat ve nakliyeciliği Erbil bağlantılı.
Tabi ticareti etkileyen birçok neden var.
Erbil iş insanlarının son dönemlerde oturum izni alırken prosedüre takılma, bankalar üzerinden para transferinde neredeyse bir ayı bulan bekleme opsiyonu, ve Dinar Afyonkarahisar kurunun düşük sayılması gibi bir çok çözüm bekleyen sorunları var.
Erbil’den Batman’a oluşan ticaret ve sağlık turizmi, yeteri düzeyde tanıtım olmaması ve yanlış politikalardan dolayı günden güne azalıyormuş.
Buna yönelik olarak Batman’ın çözüme dair ciddi acil önlemler alması gerekir.
Batman ekonomisi için Erbil, ciddi bir Pazar.
İlişkilerin daha da artırması için Batman ve Erbil’de ticari ve turistik ilişkileri düzenleme noktasında hizmet veren irtibat büroları kurulabilir.
Mazot ve nargile kokusunun birbirine karıştığı Erbil sokaklarında dolaşırken Batmanlılarla karşılaşabiliyoruz.
Küçük bir Batman oluşmuş burada.
Batmanlıların, inşaat sektöründe önemli bir rolleri var burada.
Müteahhit ve ince inşaat işçiliğini yapanlara kadar bu sektörde çalışanların çoğunun Batmanlı olduğuna şahit oluyoruz.
Batman ekonomisinde ve istihdamında Erbil’in yeri bu açıdan çok büyük.
Herkes gibi Batmanlıların da karşılaştığı sorunlardan biri, Habur kapısındaki geçiş çilesi…
Bu çile yoğunluğa bağlı bazen saatlerce, bazen günlerce sürebiliyor.
Bu da çözüm bekleyen sorunlardan biri.
Erbil’deki iş insanları ve yetkililer ile görüştüğümüzde sorunların, her iki ülkenin ağır işleyen bürokrasisinden kaynaklandığını belirtiyorlar.
İlk gün ki izlenimlerim bu kadar…
İzlenimlerime yarın da bu köşede devam edeceğim.