Veyl: "Çetin, azap, helak, yok olma, rezil rüsva olma, cehennemde bir vadi, beddu". Hümeze "birini arkasından çekiştirmek, kaş göz, el kol işaretiyle onunla alay etmek, aşağılamak" Lümeze ise "benzer davranışları arkadan değil, kişinin yüzüne karşı gösteren kimseye denir. Hümeze suresi 1 ayet: "Çetin azap, helak ve yok olma, insanları, çekiştirmeyi, şeref ve haysiyetlerini zedelemeyi, göz ve kaşlarıyla gizlice onlarla, dalga geçmeyi adet haline getirenlere olsun!"(saf. Tef) İnsan hak ve haysiyetine en ince detayına kadar önem veren bir ayet. Kur'an, sünnet ve sahabenin önem verdiği insan ve hakki nerede? Günümüz islam âlemindeki insan haklarına verilen önem nerede? Dağlar kadar fark var. İnsan onurunu zedeleyecek kaş ve göz hareketine "veyl" diyen bir din ve günümüz Müslümanları. İslam dünyasında unutulmaya yüz tutmuş konulardan bir de, İnsan ve haklarıdır. Dinin mahiyeti ve muhatabı olan insan, en güzel biçimde yaratılmış, güzel ahlak ile alayı illiyine çıkarmıştır. Müslüman "yaratılanı yaradandan" dolayı değer vermek ve onun hakkına saygı duymalıdır. İslamiyet dairesine iman ile girilir. İbadet, kul ile Allah, muamelat ile insanlar arasındaki ilişkilerine düzen verir. İbadet Kul ile Allah arasında olsa da, temel esas insanlığın ortak değerlerine vurgu yaptığıdır. Ezan ile "güç, kuvvet, büyüklük..." Allah'a ait olduğunu ilan ederken, namazdaki saf düzeniyle sınıfsal ayırıma son vererek "Allah katında insanların eşit" olduğunu gösterir. Oruç ibadeti ile açlığın, yoksulluğun... nasıl bir durum olduğunu, Zekat ile, Allah'ın ona verdiği nimetleri fakirin de hakkı gözetilmiştir. İbadet ile muamelat bir bütünü teşkil eder. Biri diğeri olmadan eksik olur. Muamelâtın en önemli unsuru da güzel ahlaktır. Kalem suresi 4 ayet "Sen elbette büyük ahlak sahibisin" ve Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem: "Ben güzel ahlakı tamlamak için gönderildim"(ibn. Hambel) hadisi çok düşünülmesi gerekir. Güzel ahlakin temel esasları da; Nahil 90 ayet: "Muhakkak ki Allah adaleti, ihsanı, akrabaya yardım etmeyi emreder; hayasızlığı, kötülüğü ve zorbalığı yasaklar. İşte Allah, düşünesiniz diye size öğüt veriyor." Adalet, af edici olmak, iyilikte yarışmak, kendimize istediğimizi başkasına da istemek, kucaklayıcı olmak... Güzel ahlakın olmazsa olmazıdır. Selam ve dua ile…