“Siz alışverişinizi süpermarketten yaparsınız ama cenazenize mahalle bakkalı gelir” ilk okuduğumda beni alıp çocukluğuma evimizin anahtarlarını teslim edecek kadar güvendiğimiz mahalle bakkalımızın bazen gülümseyen, bazen donuk yüz ifadesiyle oturduğu masanın önüne kadar gittim.
O zamanlardan aklımda kalan ve kenarı bir merdiveni andıran şekliyle fihristli borç defterinin aşınmış sayfalarında bütün mahallelinin ismi bulunurdu. Tabi henüz herkesin cebinde, cüzdanında kredi kartları yoktu. Hal böyle olunca vatandaş kartlar üzerinden bankalara değil bakkala, eşe dosta borçlanırdı.
Sonra bir bir marketler, ardından süper marketler ya da yeni adıyla AVM’ler açılınca mahalle esnafıyla birlikte mahalle bakkalları da kaybolmaya başladı.
Geriye kalan son üç beş bakkal da dükkânı biraz büyütüp genişletip isminin sonuna marketin kısaltılmış ifadesi olarak mar hecesini ekleyince süpermarketler ve AVM’lerle rekabet edebileceğini düşündü. Maalesef öyle olmadı.
Şimdi nerden çıktı bu diye düşüneceksiniz.
İşyerime doğru giderken geçtiğim sokağın birinde binbir masraf ve emekle yapılmış dekorasyonuyla 3 işyerinin kapanmak zorunda oluşunu, hemen yanı başında ve saat 10 olmasına rağmen hala açılmamış diğer işyerlerini fark ettim.
Sonra bir gün önce Gülistan Caddesinde karşılaştığım ve ellerinde “Batman geleceğine sahip çık” “Sömürüye hayır” “Batman sermayen sahip çık” pankart ve dövizleriyle ne derdinde olduklarını kestiremediğim iki elin parmağını geçmeyecek sayıda esnafın eylemi geldi aklıma.
Kimi esnaf “Halk İndirim Marketleri Zinciri” adıyla bir birlik mi kurmuş neymiş pek anlayamasam da özetle ulusal ölçekte marketlere karşı küçük ya da yerel esnafın tutunma çabası olduğunu öğrendim.
Gerçekçi olmak gerekirse bunun yani çabanın ya da eylemin, hala kutlanıyor mu bilmiyorum, “yerli malı haftası” ve o hafta yapılanlarla yerel ölçekteki üreticiyi hatırlatma ve tüketimi yerel markalara yönlendirme mantığından bir farkı yok.
Tuttu mu tutmadı, tutar mı tutmaz. Esnaf odaları yerel esnafı desteklememizi bekliyor bunu istiyor. Tamam amenna kabul ama…
Yerel esnaf sabahın kaçında açıyor işyerini, açıp da önüme tarihi geçmiş ürün koymaktan utanıyor mu, kapıdan girenin hal ve tavrına göre m fiyat belirliyor. Ya da girip de bir şey sorduğunuzda yüzünü bilgisayarın ekranında okey oyunu ya da sosyal ağlardan çevirip yüzüme gülümseyerek, hoş geldin diyerek cevap veriyor mu?
Yanlış, hatalı bir ürün satın aldığımda, geri almak ya da değiştirmek konusunda yardımcı oluyor mu yoksa değiştirmemek için bin dereden su mu getiriyor.
Yerel esnafa söyleyecek bir değil birden çok sözüm var. Ne zaman ki eski mahalle bakkalım gibi benim ve ailemin halini hatırını sordu o zaman ona sahip çıkmamı beklesin.
Aksi halde çocukluğumun bakkalı gibi gönlünü genişletip beni buyur etmedikçe, marketlere özenerek duvarlarını genişletmesi ne onu ne de beni AVM’lerin her şeyi yiyip bitiren alışveriş manyaklığından kurtarır.
Ticaret ya da rekabet destek dilenmekle olmaz. Ticaret, ya eskilerin yani bakkal ve mahalle esnafının güler yüzü samimiyeti ve güveniyle ya da AVM’lerin profesyonel ölçekte pazarlama stratejileriyle olur. Öyle yerli malı haftası mantığıyla kimse yerel esnafı kollayıp korumaz.