Melayê Cıziri Botan aşiretindendir. Babasının adı Muhammed’dir. O da zamanında bütün Kürt halkı arasında bilinen, dindar bir ailede büyümüştür. İlk hocası babasıdır. Diyarbakır, Bingöl, Hasankeyf gibi farklı yerlerde ilim öğrenir. İmamlık icazetini Diyarbakır’dan Mele Taha’dan almıştır. Uzun süre Diyarbakır’ın Sırba Köyünde İmamlık yapmıştır. Sırba ve Hasankeyf’ten sonra Cizre’ye gelir ve hayatının sonu kadar memleketi olan Cizre’de kalır.
Mela Ehmedê Cıziri’nin eserlerinden en meşhur olanı O’nun “Divan”ıdır. Doğrusu diwanından başka hiç bir eserinden bahsedilmiyor. “Divan”ının dışında ağızdan ağza bize kadar ulaşan sadece birkaç şiiri vardır.
Mela Ehmedê Cıziri’nin divanı Kürt edebiyatı açısından büyük bir zenginliktir. Mela şiirlerinde Farsça, Arapça ve çok az Türkçe kelime kullanmıştır. Buna rağmen şiirlerini zengin bir dille yazmıştır. Şiirlerin birçok Kürtçe atasözü ve deyime yer vermiştir. Şiirlerinde kullandığı 1500'e yakın kelimenin çoğu Kürtçe’dir.
Onun şiirlerinden bazıları halkın ağzından bu günlere kadar gelmiştir. Şiirleri belli süre halk tarafından okunmuştur.
Mela Ehmedê Cıziri’nin divanında toplam 140 şiir vardır. Mela Ehmedê Cıziri’nin ölümü hakkında birçok rivayet vardır. Hicri 1050’de vefat etmiştir. Mezarı şimdi Cizre’de, Medresa Sor’dadır.
Mirovek gava bi rê diçe, dibîne ku kûçikeke kurmî û nexweş li qiraxe rê ye, kûçik radike û dibe malê. Kûçik xwedî dike, xwarinê didêyê, heta ku kûçik bi ser xwe ve tê û rehet dibe. Êdî kûçik ji cim wi mirovî naçe.
Dîsa rojekê ew mirov bi şev gava vedigere mala xwe, kûçik xwe davêje ser wî u pê digire, dev lê dike, mirovê me parçe dike û xwîna sor bi ser mirov de diherikîne. Mirov li paş xwe dizîvire û ji küçike xve dipirse: “Te çima wisa kir? Ma ne min tu ji mirine xelas kir, te xwedi kir, min xwarin da te, te çima wisa kir?”
Kûçik bersivê dide : ”Belê raste . Le te mirovatiya xwe kir, min jî kûçiktiya xwe kir
