Yazan ve derleyen EKREM GÜNAYDIN
İzinsiz iktibas edilemez.
Bu çalışmada bilgi ve fotoğraflarına ulaştığımız Midyat Garajı esnaf ve çalışanlarının nostaljisini okuyacaksınız. Bilgilerine ulaşamadığımız veya bilgilerini eksik yazdığımız esnaflara ait fotoğraf ve bilgileri, sizlerin katkıları ile tamamlayacağımıza inanıyorum….
***
HACI HALİL GÜNAYDIN (HALİL ADLA)
Batman'ın ilk esnaflarındandır. 1948 yılında Gercüş'ten göç ederek Batman'a yarleşmişti.
***
SALİH GÜMÜŞ
1933 yılında Gercüş’ün Kayapınar Beldesi’nde doğdu, uzun boyu, esmer teni ve yüzüne yakışan bıyıkları ile yakışıklı bir görüntüye sahipti. Onu, daima kahverengi tonlarda takım elbisesi ve boynundaki kravatı ile görürdünüz. Yaşamı boyunca tartışmaya girdiğine tanık olmuş birini bulamazsınız. Midyat Garajı’nın ağabeyi idi. 1958’lerde, arkadaşlarının önerisi ile Batman’a yerleşmiş, 2. Cadde üzerinde kiraladığı dükkânda 6 yıl marangozluk yapmıştı. 1964 yılında aile dostu Mehmet Teymur’un ortaklık teklifini kabul etmiş, kereste tüccarlığına başlamıştı. Mehmet Teymur ile 2. Cadde’de başlayan iş ortaklığı 4 yıl sürmüş, iki ortağın yolu bu kez 1968 yılında Midyat Garajı’nda kesişmişti. Midyat Garajı’nın ilk esnaflarından olan Salih Gümüş, Batman’ın ilk marangoz ve ilk kereste tüccarlarındandır. Batman Vergi Dairesi’nde deftere tabi 14. esnaftır. 2015 yılında, 82 yaşındayken hayatını kaybetmiştir.
***
H.SABRİ UCUZ (NAM-I DİĞER SABIR USTA)
Sabır Usta, 1940 yılında Mardin’in Midyat İlçesinde dünyaya gelmiştir. Zor bir çocukluk geçirmiş, savaş gazisi babasını henüz 8 yaşında iken kaybetmiştir. Akranları okula başlayıp hafta sonları top peşinde koşarken, o ise ilk okula gidememiş, marangozluğu başlamıştır. İlkokulu dışarıdan bitirmiş, 15 yaşında “Sabır Usta” lakabını almıştır. Askerliğini Ankara Mamak’ta marangoz olarak yapmış, bir dönem Ereğli Demir Çelik Fabrikasında çalıştıktan sonra Batman’da kendi işyerini açmıştır. 1960’larda taşındığı Eski Midyat Garajında, 40 yıl marangozluk yapmış, yetiştirdiği işçilere de babalık yapmıştır. Çevre esnaflarla diyalogu her zaman iyi olan Sabır Usta, 4 Aralık 2015’te İzmir’de hayatını kaybetmiştir.
***
SELAMİ SÜREYYA BORAN
Nur Eczanesi’nden sonra, Hikmet ve Adil Gündüz kardeşlerin Mobil Tüp Gaz Satış Deposu olarak kullandıkları Güler Ticaret’te çalışmıştır. Elektriklerin sık sık kesildiği dönemlerde gaz yağı lambaları kullanılırdı. Yemek pişirme işleminde de gaz yağı ocakları kullanılırdı. Selami Süreyya Boran, Midyat Garajı’ndaki iş yerine varillerle gaz yağı getirterek, tenekeden yapılan belirli ölçülerdeki litrelik kaplar ile vatandaşa gaz yağı satardı. İş disiplini ve ciddiyeti ile bilinirdi.
***
FEVZİ GÜLŞEN
Midyat Garajı’nda marangozluk yapmıştır. Uzun yıllar bu mesleği sürdürdükten sonra boşalan Batman Midyat yolcu terminali yazıhanesini kiralayarak buraya taşınmıştı. Yeni taşındığı iş yerinde demir doğrama ve profil malzemelerinin ticaretini yaptı. İşyerinin etrafı açıktı. Bankalar Caddesine doğru Midyat Garajı’ndaki işyerlerini, insan ve araç hareketliliğini bu noktadan takip edebiliyordu. Bu yüzden zamanının çoğunu, dışarıda bir sandalyede oturarak veya ayakta Midyat Garajı esnafları ile sohbet ederek geçirirdi. Yardımsever biri olarak tanınır, saygı görürdü.
***
YUSUF ÇİÇEK (ŞUJİNE)
Batman-Midyat terminal durağının işleteni ve simsarı, Şujıne lakaplı Yusuf Çiçek ve kardeşi Nuri Çiçek’ti. Yusuf Çiçek (Şujine) kısa boylu ve kiloluydu. Arada bir sesinin yettiği kadarı ile "Haydi Hasankeyf, Gercüş, Midyat" diye bağırırdı. Güçlü bir ses tonuna sahip olmadığı için çağrı yaparken sesi, çoğu zaman duyulmazdı.
***
FAİK YILMAZ
1918 yılında Mardin’in Estel İlçesinde dünyaya geldi. Liseyi Diyarbakır’da tamamladı, Fransızca öğrendi. 1942 yılında askerlik yaptı, iş hayatına atıldı. O dönem Raman Dağında petrol çalışmaları başlamış, demiryolu Batman İstasyonuna ulaşmış, iş arayan bölge halkına umut doğmuştu. Faik Yılmaz, 1956’larda Diyarbakır’a bağlı Salat Tren Durağının solunda, Dicle Nehri kıyısındaki tarım arazilerini kiralamış, ekim dikim işine başlamıştı. 2 yıl, büyük zarar ettikten sonra 3. yıl kiraladığı araziye Diyarbakır Karpuzu ekmişti. Mahsulü demiryolu ile büyük şehirlere ulaştırdı, iyi bir gelir elde etti. 1960’larda, elindeki tarım araç ve ekipmanlarını sattı. O dönem boş tarım arazisi olan Bankalar Caddesi, 2. Cadde, Eski Vakıflar Bankası ile Hamam Sokağından 16. Caddeye kadar olan güzergâhta Midyat Garajı ve Elma Sokağını içine alacak şekilde 10 dönümlük tarla satın aldı. Buraya, Raman Dağından getirttiği kaya parçalarından, gösterişli 2 katlı bir ev inşa etmiş, bahçesine ise su kuyusu kazdırıp, büyük bir havuz yaptırmıştı. Adana’dan çiftçi bir aileyi getirtmiş, buradaki 10 dönümlük bahçenin ekim-dikimini yaptırmıştı. 2. Cadde’ye, Batman’ın ilk umumi hamamını inşa ettirdi. Yazın insanlar, serinlemek için hamamın arkasındaki havuza koşuyordu. Havuzun kirlenen suyu ile bahçedeki ekinler sulanıyordu. Faik Yılmaz, 2. Cadde’de inşa ettirdiği iki dükkândan birinde Batman’ın ilk oto yedek parça satan işyerini ve Mutlu Türk Akü Bayisini işletti. Diğer dükkânı ise bakkaliye için Yusuf Akdeniz’e kiraladı. Bu iki dükkânın üst katlarını otel olarak işletmişti. Faik Yılmaz, çocuklarının eğitimi için 1972’lerde İstanbul’a yerleşti. Çocukları Ahmet, Sevinç ve Ercüment, akademik kariyerlerini profesör unvanı ile taçlandırdı. Faik Yılmaz, 2009 yılında 91 yaşındayken vefat etti.
***
ABDULKADİR YEŞİLMEN
Uzun boyu, etine dolgun, gür ses ve saçlı, yüzünün sağ tarafında nohut büyüklüğünde siyah beni, sarı ve kalın camlı geniş siyah çerçeveli gözlüğüyle Yeşilçam Sinemasının yakışıklı ve zengin jönlerini aratmazdı. 1945 yılında Mardin’in Midyat İlçesinde doğmuştu. Çok istemesine rağmen okula gidemedi. 1950’lerde MTA çalışanı ağabeyi Sabri Yeşilmen’in evine yerleşmek üzere baba ocağı Estel’den ayrılıp Batman’a geldi. Hüsnü İraz’ın arsasında, duvarları kerpiçten, tavanı ahşap ve toprak 17 evden birinde oturmaya başladı. Bu evler, bir bahçe içerisine yapılmış bir oda ve bir salondan oluşuyordu. 17 evin, gökyüzü manzaralı tek bir tuvaleti vardı. O yıllarda Batman’da taş yapı olarak, DDY istasyonu ve 1948 yılında faaliyete giren küçük rafineri binaları vardı. Çarşı olarak kullanılan 1. Cadde, peron alt geçidinden İluh yakınındaki yeşil mezarlık çevresine doğru yapılmış derme çatma toprak ev ve küçük işyerlerinden oluşuyordu. 1960’larda bir cami vardı. Cuma Namazları, İluh Tepesindeki bu camide kılınırdı. Abdulkadir Yeşilmen küçük yaşta ayakkabı boyacılığı, fırıncı çıraklığı ve lokanta benzeri küçük işyerlerinde getir, götür işleri yapmıştı. Çocukluk yıllarında meraklandığı şoförlük mesleğine gençliğinin ilk yıllarında Şehmus Şahin’in Dodge Power Wagon denilen burunlu otobüsünde muavin olarak başlamıştı. Bu yıllarda Batman-Midyat arasında düzgün bir karayolu yoktu. Yazın yoldaki kaya ve taş parçalarını aracım önünden toplayıp oluşan çukurlara dolduruyor, yağışlı günlerde ise aracın çamura saplanıp kalmasın diye elinde sürekli takoz olarak ifade edilen bir ağaç parçasıyla otobüsün kapısı yarı açık yaya olarak aracı takip ederdi. Bu zorlu zamanın ardından mesleği öğrenmiş, hemşerisi Vasfi Ak ile ortaklaşa bir adet İnternational marka otobüs alarak bir süre ortaklaşa işletmişlerdi. Vasfi Ak’ın iyi bir oto elektrik ustası olması nedeniyle NATO’ya ait Batman Hava Alanı’nda kadrolu işe alınmış, otobüs hissesini Abdulkadir Yeşilmen’e devir etmişti. Nüfus kayıtlarında yaşı büyük yazıldığı için 1962 yılında asker ocağına gönderildi. Askere gitmeden önce aracının tekerlekleri çürüyüp yamulmaması için aracının tekerleklerini söküp otobüsü briket ve kaya parçalarının üzerinde askıya almıştı. Asker ocağında okuma yazmayı öğrendi. Askerde havacı er olarak görev aldı. Bir uçağın bakımı sırasında uçak çamı aniden patlayıp dağılınca, sağ gözünde görme kaybı oluştu. Erken terhis olup Batman’a döndü, taşıma işine devam etti. Batman’daki ilk Midyat Garajı, Yusuf Çiçek’in (Şujine) 1. Cadde üzerinde bulunan evinin bahçesiydi. Buradan Midyat yönüne yolcu taşımacılığı yapılırdı. Batman’dan Midyat’a gidecek bir yolcu için 2,5 lira alınırdı. Batman’dan Şırnak’ın Cizre İlçesine kadar yol boyu bütün yerleşim yerlerinin sakinleri onu tanımış, aracını görür görmez “Va Haci kade hat” (İşte Hacı Kadir geldi) sözü ile karşılanırdı. 1995 yılında Batman merkezli “Batman Midyat Koç” isimli 17 otobüsten oluşan bir taşıma şirketinin hissedarı olmuştu. Avrupa ve Asya’da birçok ülkeyi gezdi. 17 yıl boyunca araçları ehliyetsiz kullanmış, bir kez dahi trafik cezası almamıştır. Okur yazarlığı kendi çabasıyla öğrenmiş, buna rağmen 7 yabancı dil öğrenmişti. 29 sefer Hacca gitti. 1983 ve 2007 yıllarında, trafik kazalarında 2 evladını kaybetti. 2010 yılında işlerini çocuklarına devir ederek emekliye ayrıldı. Kendine ait çalışma ofisinde dostlarını ağırlayıp, ziyaret ederek ve vakit namazlarında da camii cemaatine dahil olup inancını gönlünce yaşamaktadır.
***
MAHMUT ORTABOY
Batman'ın ilk tüccarlarından olup, aynı zamanda Batman Ticaret ve Sanayi Odasının ilk Başkanıdır. 1971’de İstanbul'da geçirdiği bir trafik kazası sonrasında hayatını kaybetmiştir.
***
ALİ İHSAN ARIK
Batman Ticaret ve Sanayi Odasının ilk personeli, ilk genel sekreteri ve umum kâtibidir. Aynı zamanda Batman’ın ilk esnaf ve işadamlarındandı. Petrol ürünlerinin nakliyat ve taahhüt işini yapardı.
***
AYDIN BARAN
Aydın Baran, ağabeyi Enver Baran ve babaları Hacı Hüsnü Baran ile birlikte Batman’da yürüttükleri ticarette saygın bir iz bırakmışlardı. Babaları Hüsnü Baran’ın siması, zihinlerde derin iz bırakmıştı. Hacı Hüsnü Baran, kısık gözlü, hafif kilolu, orta boylu ve başında yarım top benzeri bir başlık takardı. Hoş görülü ve yapıcı olduğu için sevilir saygı gördü. Aydın Baran kısa boylu, etine dolgun, beyaz tenliydi. Bıyıkları gür ve kalındı. Garaj esnafı ve Batmanlılar tarafından sevilip sayılırdı. Bayiliğini aldığı Meysu Meşrubat ve Ankara Gazoz’larının satış temsilciğini yapmıştı. Batman Midyat yolcu taşıma yazıhanesinin altındaki bodrum katını depo ve çalışma ofisi olarak kullanarak bu işi sürdürmüştü.
***
HALEF SALİM (BEY BABA VEYA AMMO ANGELO)
Midyat Garajında gün içinde birkaç defa Batman’ın ilk pazarlamacısı, Koreli Behçet'in babası “Ammo Angelo” lakaplı, Halef Salim’i görürdünüz. Yaşlı görüntüde, zayıf ve uzun boyluydu. Diş protezindeki dişlerin kısa oluşu, çenesinin basık görünmesine neden oluyordu. Giydiği fotür şapka, onun simgesi ve lakabıydı. Batman’ın çevre köy ve ilçelerden köylülerin yanlarında getirdikleri küçük ve büyük baş hayvanlarının satışı için köylüler Halef'i bulur, satış sonrasında ödenecek komisyon belirlenir, anlaşma sağlandıktan sonra satacağı hayvanları önüne katarak ilçenin işlek cadde ve sokaklarını dolaşırdı. Bunu yaparken bir yandan da bağırarak hayvanların cinsinden kilosuna kadar her türlü özelliğini belirtirdi. Atların satışı sırasında gösterdiği performans, görülmeye değerdi. Ammo Angelo satış esnasında süvari atlı birliğinde askerlik yaptığını ifade ederdi. Satacağı ata binip atı adeta dans ettirir gibi hareket ettirirdi. Bindiği hayvanın şeceresini üç dilde anlatırken, ilgi odağı olurdu.
***
MÜFİT ERGEN
Elektronik tamiri mesleğini Hüseyin Ediz Ustasının yanında çıraklıktan başlayarak usta olmuştu. Ustalaştığı mekanda bu mesleği devam ettirdi. Müfit Ergen, sarışın, uzun boylu, mavi gözlü biriydi. Boyu ve kilosu orantılıydı. Günümüzde de bu mesleği, eki işyerine yakın bir dükkanda sürdürmektedir.
***
NECAT ATİLLA
Necat Atilla'nın Midyat Garajı'nda bulunan evinin zemin katında, önce ortağı Cesim Tok ile birlikte işlettiği ''Lale Ekmek Fabrikası'' sonradan oğlu Uğur Atilla'nın işlettiği Uğur Ekmek Fabrikası vardı. Bu ekmekler mis kokar, tadına doyum olmazdı.
***
ŞEHMUS AKTAŞ
Elma Sokağı’nın çarşı yönünde, sağ baştaki ilk dükkan Riş Bakkaliyesi idi. Burası oldukça büyüktü. Satılan ürünlerin çeşitliliği bu günkü süpermarketleri aratmıyordu. Şehmus Aktaş ve oğulları Ahmet, Nuri, Abdulkadir ve Adnan Aktaş kardeşler tarafından işletilen dükkanın müşterisi eksik olmazdı. Dükkanın içindeki ürünlerin temiz, düzenli ve yerli yerinde olması dikkatleri çekerdi.
***
MEHMET TEYMUR
Mehmet Teymur, uzun boylu hafif göbekli mavi gözlü biriydi. Görevi gereği sürekli resmi giyinirdi, bıyık bırakırdı. 1932 yılında Mardin Estel’de doğan Mehmet Teymur, 1960 yılında Batman'a gelmiş, çeşitli iş alanlarında çalışmıştı. 1968 de Batman Ticaret Sanayi Odası Yönetim Kurulu Üyeliğine seçilen Mehmet Teymur, Oda’nın Kurucusu Mahmut Ortaboy'un vefatından sonra yapılan ilk seçimde Odanın Başkanlığına seçilmişti. Yapılan birçok seçimde ara vermeden kesintisiz olarak bu görevi yürüttü. Türkiye’de bu görevi en uzun süre sürdüren (40 yıl) Oda Başkanı unvanı ile Batman Ticaret ve Sanayi Odasına ve Batman’a önemli hizmetlerde bulunmuştu.
***
VASFİ TOLAN
O dönemin en iyi ustasıydı. İş yerini sanayi sitesine taşıdıktan sonra oto elektrikçilik mesleğini bırakmış, oto parçaları satmaya başlamıştı. Müşterisi olmadığı zaman dükkanın kapısına çıkar, dışarıda bulunan komşu esnafları ile sohbet ederdi. Şakalaşmayı çok sevdiği için bütün sohbetleri tatlı ve eğlenceliydi.
***
ŞEHMUS SÜMER
Bankalar Caddesi yönünde Midyat Garajı’nın sol baş tarafında, İzgi Matbaası’ndan önceki ilk dükkan Sümer Ticaret’ti. Bu iş yerinde Hower marka beyaz eşya satışı yapılırdı. Bu işyerinin işleteni TP Site dispanseri ve eski SSK. Hastanesi’nde sağlık görevlisi olarak çalışmış Şehmus Sümer’di. Şehmus Sümer, fotür şapka ve baston kullanmasını seven entel bir kişilikti. Bu işyerini bir dönem de Şehmus Sümer’in oğlu İhsan Sümer işletti. Burada elektrik ve sıhhi tesisat malzemelerinin satışının yanı sıra resmi dairelerin yapım, onarım ve müteahhitlik hizmetleri de verilmişti
***
BEHÇET İŞLER
Amerikan Mobil'inde çalışarak emekli olmuş. Midyat Garajı’nda İşler Pasajını yaptırarak hizmete açmıştı.
***
ABDÜLKADİR UYGUR
çok iyi bir torna ustasıydı. Sanatkar oluşu ve kişilikli duruşu ile çevresinde sevilen sayılan bir adamdı. Sanatına söz söyletmeyecek kadar ustaydı. Sempatik cana yakın ve güleç yüz ifadesiyle çevresine neşe verirdi. Sanat yaşamı boyunca başta yeğeni Ziya Uygur olmak üzere bir çok sanatkarın yetişmesinde emeği olmuştu.
***
İHSAN SÜMER
Bankalar Caddesi yönünde Midyat Garajı’nın sol baş tarafında, İzgi Matbaası’ndan önceki ilk dükkan Sümer Ticaret’ti. Bu iş yerinde Hower marka beyaz eşya satışı yapılırdı. Bu işyerinin işleteni TP dispanseri ve eski SSK Hastanesi’nde sağlık görevlisi olarak çalışmış Şehmus Sümer’di. Şehmus Sümer fotür şapka ve baston kullanmayı seven entel bir kişilikti. Bu işyerini bir dönem de Şehmus Sümer’in oğlu İhsan Sümer işletti. Burada elektrik ve sıhhi tesisat malzemelerinin satışının yanı sıra resmi dairelerin yapım,onarım ve müteahhitlik hizmetleri de verilmişti.
***
TEVFİK ERTEKİN
Uzun boylu, mavi gözlüydü. Müşteri ile konuşurken ciddi ve kararlı duruşunu hissettirirdi. Dükkanında kaynak malzemeleri ve cıvata somun türü malzemeleri satardı. Dükkanının sağ köşesinde duvara monte edilmiş demir profilden küçük bir çalışma ofisi yapmıştı. Ofisin kapısı, dükkanın içine açılıyordu. Bu alanı dinlenmek ve bazı hesap işlemlerini yaparken kullanırdı. İşyerinin kapıya yakın bölümünde, adam boyu uzunluğunda oksijen tüpleri vardı. Yemek masası yüksekliğindeki tezgahta, eşit büyüklük ve derinlikte bölümleri olan, kutuya benzer düzenek kurmuştu. Bu kutuların içine cıvata ve somunları sıralamıştı. İş yerindeki malzemeler, burayı dar gösterse de, her şey yerli yerinde ve düzenliydi. Misafirlerini ofisinde ağırlayan Tevfik Ertekin, konukları gittikten sonra tekrar çalışma ofisine geçerdi.
