Uzun süredir yükselişini sürdüren dolar, son bir ay içinde daha da değer kazandı.
Altın da dolardan etkileniyor doğal olarak. Altın yıla iyi başladı ama devamında, dolar tırmanmaya başlayınca bu çıkışını sürdüremedi ve son günlerde, piyasasında oldukça durgun. Çok fazla alış yönünde talep yok, bir miktar satış geliyor; vatandaşlar satış yönünde, pozisyon almış durumda. Bu da altın piyasasını dolayısıyla kuyumcuları oldukça zora sokuyor. Çünkü altın dolarla alınıyor. Türkiye’ye de dolarla ithal ediliyor. Bu nedenle düşen altın fiyatları, Türkiye’de doların TL karşısındaki artışı kadar törpülendi.
Dolardaki kararsızlığa gelince; bu karasızlık karşısında, vatandaş da beklemeyi tercih ediyor: Ne alıyor ne de satıyor.
Şüphesiz doların arkasında ABD ekonomisi, rakiplerinin durumu ile faiz oranlarının payı var. Dolayısıyla doların böyle yükselmesi, ABD’nin ekonomisine yarıyor.
Dolar bu hızlı yükselişiyle sadece Türkiye’yi değil, bütün dünyayı etkiliyor.
Dünyada yükselen dolara, ülkemizdeki faiz tartışması ve siyasilerin konuşmaları da eklenince TL, Brezilya Reali’nden sonra dolara göre en çok düşen ikinci para birimi oldu.
Freni patlayan dolar, tüm ülkeyi etkilemekle beraber ilimizi, Batman’ın ekonomisini de etkiledi. Biz de buradan yola çıkarak halkın, esnafın arasına karıştık. Dolardaki bu tırmanışı ve karasızlığı halkımıza, Batman esnafına sorduk. Bakalım ne yanıtlar gelmiş.
MEHMET ŞAH AYAZ (SERBEST DENETÇİ)
Dolar aldı başını gidiyor. Dünyanın tüm para birimleri karşısında yükselen dolar, Türk parası karşısında ise neredeyse çıldıracak seviyeye geldi. Bunun hızlı yükselişinin nedeniyse siyasi güven ortamının zayıflaması, üretmeyen ve aşırı tüketime yönelen bir toplum olmamız. Bunun yanı sıra seçimlerin yaklaşmasıyla iktidarın popülist adımlar atarak, personel alımlarını hızlandırması.
Bu hızlı yükselişi tetikleyen bir diğer nedense Hükümetin enflasyonu düşürmek için uyguladığı sıkı para politikasının sonucunda, vatandaşın kendi ekonomik kriterlerini, hükümet dışında uygulamasıdır.
Seçimden sonra bu yükseliş ve ekonomik istikrarın daha da bozulacağını düşünüyorum.
Dışa bağımlı bir ekonomi olmamız nedeniyle bu yükseliş, ekonomiye direkt yüzde kırk oranında develüasyon olarak yansımaktadır.
ABDURRAHMAN ADIYAMAN (İTHALATÇI)
Biz ithalat işi yapıyoruz. İşimiz Dolar ve Euro üzerinedir. Girdilerimiz Dolar ve Euro cinsindendir; ancak satışlarımız TL ile yapılıyor. Aslında bizim gibi girdileri dövizle olan firmaların, çıktılarının da döviz cinsinden olması gerekir. Ama bölge şartları buna el vermediği için bize olumsuz yansıyor.
Son üç ayda dövizde yaşanan dalgalanmada, yüzde 20’lik bir fark oluştu. Bu bize olumsuz yansıdı. Ürünleri yurt dışından ithal ettiğimiz için en çok bize yansıyor. Örneğin Çin’den ithal ettiğimiz ofset kalıbın, döviz kuru 2.5 iken limana teslimi ve gümrük vergisi ile 2.6’yı buldu. Bu yükselişle ilgili daha çok şey söylemek isterdim ama fazla da bir bilgim yok. Bunu daha çok yöneticilerimiz ve ekonomi konusunda uzman olan yorumcular bilir.
LOKMAN ADIYAMAN (KUYUMCU)
Dolar sadece Türkiye’de değil, Dünya bazında yükseliyor. Bu da Amerika’nın ekonomisini iyiye götürüyor. Türkiye’ye gelince; Cumhurbaşkanı’yla Merkez Bankası’nın karşılıklı konuşmalarından yükseliyor dolar. Bu yükseliş biz kuyumcuları çok etkiledi etkilemez olur mu? Sadece biz kuyumcuları değil, tüm Türkiye’yi etkiledi. Piyasa birden durdu. Kimse artık yatırım amaçlı dolar ya da altın almıyor. Çünkü dolarda sürekli bir hareketlilik bir dalgalanma var. Alan da tedirgin satan da... Bir an önce bu hareketlilik, stabil duruma gelmeli ki piyasa da canlansın, nefes alsın.
FARUK İPEK (KUYUMCU)
Doların yükselmesini seçime bağlıyorum ben. Kafaları meşgul eden bir sorular yumağı var: HDP barajı aşar mı, aşmaz mı? Aşarsa ekonominin durumu nasıl olur? Aşmazsa ekonominin durumu nasıl olur, düzelir mi yoksa daha da kötüye mi gider? Dolayısıyla dolardaki bu hareketlilik seçimden kaynaklı olabilir.
Bütün memleketi etkiledi, bu hareketlilik. Çünkü neredeyse her sektör, dolara endeksli. Dolar yükselince her şey yükseliyor. Yurtdışından gelen ürünler, zamlanıyor. Altını alan da korkuyor, satan da korkuyor. Büyük risk var. Bir kararsızlık var insanlarda. Bu nedenle piyasa da durgun oluyor. Çünkü piyasanın yönü belli değil. Siftahsız eve gidiyoruz.
MEHMET ŞERİF (KUYUMCU)
Dolar dünya çapında yükseliyor; sadece Türkiye’yle ilgili bir durum değil bu. Doların bu hareketliliği altını da etkiliyor. Çünkü dolarla altın birbiriyle endeksli. Dolar yükselince altın da doların etkisinde kalarak yükseliyor. Böyle olunca biz kuyumcular da çok zarar ettik, ediyoruz. Zarardayız çünkü giriş çıkışlar olmuyor. En kötüsü de kimse bunun farkında değil.
Bütün dünya parasına karşı dolar yükselişte. Sadece Türkiye parasına karşı değil. Amerika’nın güç gösterisidir bu yükseliş. Amerika’nın işine yarıyor. Onun ekonomisi iyiye gidiyor. Olan bize oluyor.
MEHMET EMİN HAYKIR (KUYUMCU)
Dolardaki bu yükselişi, Cumhurbaşkanı’yla Merkez Bankası’nın karşılıklı atışmalarına bağlıyorum.
Bizi çok etkiledi dolardaki bu yükseliş. Çünkü altın da doların etkisinde kalıyor. Dolar yükselince otomatikmen altın da yükseliyor. Piyasa durgun. Millet altın ve dolar almaya korkuyor. Bozdurmaya daha çok geliyorlar. Bundan da bizim pek kazancımız olmuyor. Altını soran çok ama alan yok. Millet düğün yapamaz hale geldi artık. Seçime kadar bu dalgalanmanın süreceğini düşünüyorum. Seçimden sonra durulacağını, düzeleceğini düşünüyorum. Umarım düzelir.
AHMET SEVİM (KUYUMCU)
Global olarak dolar değer kazandı. Amerika’nın ekonomisi iyiye gidiyor. Buna karşın bizim ekonomimiz, kötüye gidiyor. Çünkü bizim ülkemizin ekonomisi, güven vermiyor kimseye. Türkiye, özelleştirmelerle büyümeye çalışıyor. Hal böyle olunca ekonomi de kötüye gidiyor.
Reel anlamda dolardaki bu tırmanış, bizi çok etkiledi. Türkiye, esnek bir ekonomiye sahip. Ülkemiz ne yazık ki yönetilemiyor. Tek başlı bir yönetim var ülkede. Merkezi bir yönetim söz konusudur. Bu da ekonomiyi, ister istemez etkilemektedir.
Halkımız, önceleri altına yatırım yapıyordu. Ancak şimdilerde kimse, altına yönelmiyor. Öyle ki siftah yapmadan eve gittiğimiz günler oluyor.
AYKUT TURAN (GÜMÜŞÇÜ)
Dolar gittikçe yükseliyor. Yükselmeye devam ediyor. Neden yükseliyor? Siyasilerin gereksiz, olur olmaz konuşmalarından yükseliyor olabilir. Merkez Bankası’yla karşılıklı atışmalarından olabilir.
Sadece mikro işletmeler değil, makro işletmeler de dolardaki bu tırmanıştan etkilendi. Piyasanın anasını ağlattı.
Biz toptan iş yapıyoruz. Ve dolar üzeri çalışıyoruz. Yani işimizin temeli dolar üzerinedir.
Dolayısıyla dolardaki bu yükseliş, bizi gerçekten de çok etkiledi. Bir an evvel doların eski seyrine yani 2.20 seviyesine gelmesi gerekiyor.
AHMET DOĞAN (TELEFONCU)
Dolardaki bu hareketlilik kar marjını, iş potansiyelini düşürdü. Dolayısıyla esnaf olarak, bizi çok etkiledi. Doların yükselmesi, beraberinde telefon fiyatlarını da yükseltti. Böylelikle insanların telefona olan ilgi, alakasını azalttı. Doların yükselişi sadece kuyumcuları değil; bütün herkesi, tüm Türkiye’yi etkiledi. Dolar yükselince benzinde de gıdada da elektronikte de kısacası her sektörde fiyat artışları oluyor. Her şekilde esnafı etkiliyor. Piyasa durgunlaşıyor. Kimileri dolar yükseliyor diye dolara yatırım yapıyor, harcama yapmıyor. Bir belirsizlik var piyasada. Bu belirsizlik piyasayı durgunlaştırıyor. Doların bu rakamdan düşeceğini sanmıyorum. Uzun vadeli 2600’ün altına düşmez, diye düşünüyorum. Dolar bu rakamda kalsa, insanlar belki kabullenir, bu fiyata da alışır. Ama dolardaki bu dalgalanma yani karasızlık piyasayı dolayısıyla biz esnafı çok kötü etkiliyor.
RÜSTEM İNAL (TELEFONCU)
Dolar neden yükseliyor? Cumhurbaşkanıyla Merkez Bankasının, karşılıklı diyaloglarına bağlıyorum dolardaki bu yükselişi. İşimizi dolar üzerinden yürütüyoruz. Dolayısıyla bu hareketlilik, bizi çok etkiledi. Dolar yükselince tüm sektörde olduğu gibi telefonda da fiyatlar, birden yükseldi. Ne oluyor o zaman? Böylelikle alıcı da azalıyor. İnsanlar, harcama yapmaktan kaçıyor. Yatırım yapmaktan da korkuyor. Çünkü sabit bir durum yok. Sürekli bir dalgalanma bir hareketlilikle birlikte piyasada bir belirsizlik söz konudur.
İDRİS DOĞAN (SAATÇİ)
Doların yükselişinde siyasilerin konuşması etkili oldu. Cumhurbaşkanı, Merkez Bankası’na bu doğrultuda yani doların yükselmesi yönünde müdahale etmeli. Vatandaşını, esnafını düşünmeli. Dolardaki bu kararsızlık yüzünden, insanlar ne yapacağını şaşırdı. Önceleri dolara yatırım yaparlardı. Ama şimdi, dolara yatırım yapmaya korkuyorlar. Çünkü yarın ne olacağı belli değil. Piyasa da bu durumdan hiç hoşnut değil. Örneğin biz, ürünlerimizi yurtdışından getirtiyoruz. Ve bu ürünleri dolarla alıyor, Türk parasıyla satıyoruz. Bu da bizi inanılmaz etkiliyor.
Son beş yıldır, esnaf dibe vurmuş durumda. Siftah yapmadan eve gidiyoruz. Bu da bizi büyük sıkıntılara sokuyor. Bir an evvel bu durumun düzelmesi gerekiyor.