Alkol ve uyuşturucu kullanımı hızla artıyor, küçük yaştaki çocuklar dahi bu kirli ağa çekiliyor, bağımlılığın önü alınamıyor. Alınan tedbirler yetersiz, mücadele ise çok zayıf. Uyuşturucu kullanımı ve bağımlılığın önü alınamayınca, hekimler bağımlılığın tedavisine yoğunlaşıyor. Zilan Hastanesinde sevindirici gelişmeler var. İmpilant ile uyuşturucu ve alkol bağımlılığının tedavisini sağlayacak hekimler. Anlatacak çok şey var. Hepsi birbirinden önemli bilgiler. O halde hemen başlayalım…
GENEL CERRAH DOÇ. DR. METEHAN GÜMÜŞ KİMDİR?
1997’de Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun olan Gümüş, Atatürk Üniversitesinde eğitimini tamamladı, Genel Cerrahi Uzmanı oldu. 2009’da Dicle Üniversitesi’nde Yardımcı Doçent olarak göreve başladı. İngiltere’de meme hastalıkları tedavisi ve meme kanserinin estetik cerrahisi (Onkoplastik Cerrahi) eğitimini aldı. Yurt içi ve yurt dışında 200’den fazla sunum yaptı. Türkiye Meme Hastalıkları Federasyonu, Cerrahi Günleri Derneği, Güneydoğu Meme Hastalıkları Derneği’nde önemli görevler aldı. 2012 yılında Doçent unvanı alan Gümüş, 2017 yılı Kasım ayında, Özel Batman Zilan Hastanesi’nde Genel Cerrah Uzmanı olarak göreve başladı.
* * *
DOÇ. DR. İBRAHİM FATİH KARABABA KİMDİR?
1971 Kilis doğumlu olan Karababa’nın asıl memleketi Denizli’dir. 1995 yılında Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun oldu. Konya Mevlana Üniversitesinde psikiyatri ihtisasını yaptı. 2011’de Harran Üniversitesinde ilk olarak göreve başladı. 2016’da girdiği sınavda başarılı olarak Doçentlik unvanını aldı. Şubat 2017’den bu yana Özel Batman Zilan Hastanesinde görev yapıyor.
* * *
-Sayın Karababa, psikolojik sorunlar nedeniyle Batman’da size gelen hastaların genel profili nedir?
“Batman’da da Türkiye’nin birçok yerinde olduğu gibi, aile içi iletişim sorunları ve kişiler arası iletişim sorunlarından kaynaklı ruhsal sorunlar başta geliyor. Öte yandan bedensel şikâyetlerle birçok hekime başvurmuş ancak çözüm bulamamış hastalar geliyor. Mesela panik bozukluğu çok geliyor. Kişiler önce kardiyolojiye gidiyor. Kalp grafisi, EKG, bir sürü tetik sonucu, bir şey olmadığını öğrenince, bir kısmı bize geliyor. Bazıları ise psikiyatriden korktukları için gelmiyor”
-Var mı gerçekten iç sıkıntının, bedene ağrı veya sızı olarak etki etmesi?
“Tabi ki. Bedensel şikâyetlerle gelen hastalarımız çok. Bunlar, ruhsal sorunlar nedeniyle vücudunun değişik bölgelerinde ağrı hisseden hastalar. Yani ruh sıkıntısı, bedenine yansıyan insanlar. Bedeninde ağrı, sızı, uyuşma hissediyorlar. Birçok hekime gidiyorlar. Çözüm bulamayınca bize geliyorlar. Bize geldiklerine ise ağrının, ruhsal sorundan kaynaklandığı ortaya çıkar. Bunların tedavilerini başarılı bir şekilde yapıyoruz”
-Bölgede psikiyatriye bakış açısında bir iyileşme görüyor musunuz?
“Hastalarım aşağıdan giriş yaptırırken çekinerek, utanarak geldiklerini ifade ediyorlar. Hatta burada ekranda isimlerinin görülmesini bile istemiyorlar. Birkaç defa gelmiş hastalarımız kolaylıkla geliyor ama ilk gelenler zorluk çekiyor. Yani halen psikiyatriye gidene ‘deli’ damgasının vurulacağı önyargısı hakim”
-Verdiğiniz ilaçlar, bağımlılık yapıyor mu?
“Psikiyatri ilaçları bağımlılık yapmaz. Ancak şöyle bir durum var; Hastalarımızın bazıları kroniktir. Nasıl ki diyabet hastası, tansiyon hastası gibi kronik hastalar var. Bunların hayat boyu ilaç kullanmaları gerekiyorsa, bir kısım hastalarımızın da hayat boyu antidepresan ilaç kullanmaları gerekiyor. İnsanlarda algı şu ‘psikiyatri ilaçlarına başladı mı hayat boyu devam ediyor’. Oysaki kronik hastalar, zaten hayat boyu ilaç alması gereken hastalardır. Bunların ömür boyu bizden ilaç almaları gerekiyor”
“SÜREKLİ STRES ALTINDA OLAN KİŞİLERİN BEYİN BÖLGESİ KÜÇÜLÜR”
“Bir de şöyle bir sorun var; stres kronik stres, vücutta sürekli kortizon seviyesini yüksek tutuyor. Kortizon, stres anında salgılanırsa faydalı bir hormon. Ama stresin uzun kalmaması gerekiyor. Kronik strese bağlı kalan kişilerde kortizon düşmüyor. Düşmeyince de beyinin belli bölgelerinde küçülmeler meydana geliyor. Kronik depresyon, psikiyatrik hastalıklarımızda uzun süre kalırsa beyne zarar veriyor. Elbette depresan haplarımızın bazı ufak yan etkileri vardır ama bu ilaçların yan tesiri 1 ise hastalıkların yan tesiri 100’dür. Yani biz zaten kâr-zarara bakıyoruz. Gelen her hastaya ilaç vermiyoruz. Durumu ilerlemiş hastalar ilaç kullanmadığında, hastalık, ilaçtan daha fazla zarar verir. İlaçların vereceğinden çok daha fazla. Mesela antidepresyon ilaçların, alzheimer yaptığına dair hiçbir bilimsel veri yokken, kronik depresyon ise alzheimer hastalığına sebep oluyor”
* * *
“BATMAN’DA BAHİS OYNAMA HASTALIĞI OLANLAR ÇOK FAZLA”
-Batman’da “bağımlıyım” diyerek size gelen hastaların yaş ve cinsiyet ortalaması nedir?
“Şu ana kadar ‘bağımlıyım’ diyen kadın hasta gelmedi bana. Genelde 25–30 yaşlarında genç erkekler, esrar ve eroin bağımlılığı ile geliyor. Az da olsa alkol bağımlılığı şikâyetiyle gelenler var. Uyuşturucu bağımlılığı şikâyetiyle gelenler genelde genç erkeklerken, alkolden gelenler is daha olgun yaştaki erkekler. Özellikle Batman’da dikkatimi çeken şeylerden biri, bahis oynama bağımlılığı… Gerçekten ciddi rakamlar söz konusu. Yani 50–100 bin TL’lik borçlara kadar gelmiş, evini ve arabasını satmış, büyük sıkıntılara girmiş insanlar geliyor”
-Kumar bağımlılarına uyguladığınız bir tedavi var mı?
“Doğrusunu istersen, onlara çok fazla bir şey yapamıyoruz. Terapi uygulayabiliyoruz. Çünkü ellerindeki telefonlar bile bahis oynamaları için bir araç. Ulaşılması çok kolay. Oysa bahisten uzak durmaları çok önemli. Burada aile ile birlikte terapi öneriyoruz. Tek başına bir kişinin bunlardan kurtulması çok zor”
-Bağımlılar “tedavi olmak istiyorum” diyerek mi geliyor yoksa bu bağımlılığın zararlarını azaltma niyetiyle mi geliyorlar daha çok?
“Genel olarak yakınlarının zorlamasıyla geliyorlar. Bugüne kadar kendi iradesiyle gelip ‘bağımlılıktan kurtulmak istiyorum’ diyen olmadı açıkçası. Alkol bağımlılığı yaşayan ileri yaştaki hastalarımız, kendi iradeleriyle bize gelirken, uyuşturucuda ise genelde aile baskısı ile uyuşturucuyu bırakmaya zorlanmış kişiler geliyor. Tabi bu, tedaviyi zorlaştırıyor. Kişinin, kendi iradesiyle, kendi isteğiyle gelmesi, tedaviyi çok daha mümkün kılıyor”
-Batman’da hap bağımlılığı mı fazla? Yoksa bitki olduğu için ‘masumane sanılan’ esrar bağımlılığı mı?
“Haklısınız. Geçmişten gelen ‘esrar bağımlılık yapmaz’ gibi bir şehir efsanesi var. Tamam, kuvvetli bir bağımlılık yapmıyor, ama bağımlılık yapıyor neticede. Esrarda sıkıntı şu; hem ucuz hem bulunması daha kolay. Esrarın, bağımlılık kotası zayıf bile olsa ruh sağlığı bozukluklarına çok ciddi zemin hazırlıyor. Esrar kullananda şizofreni riski 7 kat artıyor. Bonzai denen sentetik esrarlar ise çok daha kötü ve tehlikeli, ölüm riski olan bir madde”
-Uyuşturucu bağımlılığının tedavisi meşakkatli, altından kalkılması yük bir iş. Peki, siz nasıl karar verdiniz buna?
“Evet, ne yazık ki bağımlılığın tedavisi zor. Kişilerin, kendi rızalarından ziyade ailelerin zoruyla gelmeleri, işimizi daha da zorlaştırıyor. Uygulayacağımız impilant tedavisi, Batman’da ve hatta bildiğim kadarıyla bölgede bir ilk olacak. Kişiye uyguladığımızda madde isteğini azaltan, alkol kullandığı zaman zehirlenme riski veren bir tedavi. Bu yüzden kişi, alkol ve uyuşturucudan uzak duruyor. Mesela eroin içse bile zevk alamıyor, alamayacağı için uzak duruyor. Bilimsel olarak bağımlılığın tedavisinde en büyük başarı, bu tür tedavilerde oluyor. İmplant tedavisi, yüzde 80 başarılı sonuç alınan bir tedavi yöntemi”
-Bu tedavi yöntemi, sigara bağımlıları için geçerli mi?
“Hayır, sigara bağımlılarında impilant kullanılması söz konusu değil”
-İmplant dediğiniz hap mı?
“Özel haplar, özel cihazlar diyelim. Bunlar cilt altına yerleştiriliyor. Kişi, bunu rahatlıkla çıkaramıyor. Mesela karın bölgesine, deri altına yerleştiriliyor. Vücudunda kaldığında eroin ya da alkolü alamıyor. Tabi bu tedavi yönteminde kişinin rızası lazım. Diyoruz ki ‘bak maddeyi alırsan şöyle şöyle sıkıntılar olabilir. Uyuşturucu içersen zevk almazsın, alkol alırsan ölebilirsin’. Kişi buna razı gelirse, impilanttı vücuduna yerleştiriyoruz”
-Ne kadar kalıyor o cihaz?
“Bu durum değişiyor. 3 aylık, 1 yıllık olanları var. Tabi tedavide direk implant aşamasına geçmiyoruz. Aşamalı bir tedavi uyguluyoruz. Kişinin maddeden arındırılması süreci var. Hastaneye yatırıyoruz. Bir süre maddeden uzak tutuyoruz. Maddenin yoksunluk belirtilerinin geçmesini bekliyoruz. İkinci aşamada impilant’ın tablet olanını kullandırıyoruz. Bu aşamada bağımlılıktan kurtulanların tedavi süreci sonlanıyor. Bağımlılıktan kurtulamayanlarla üçüncü aşamaya geçiyor ve vücuda implant uyguluyoruz. İmpilanttı, yurt dışından, Eczacılar Birliği aracılığı ile istetiyoruz”
* * *
İMPİLANTTIN, DERİ ALTINA YERLEŞTİRİLMESİ, GENEL CERRAHIN İŞİ…
İmpilanttın, deri altına uygulanması, Genel Cerrah Uzmanı tarafından yapılıyor. Psikiyatri, bu işlem için Genel Cerrah Uzmanı’ndan destek alıyor.
-Genel Cerrahımız Genel Cerrah Doç. Dr. Metehan Gümüş “İmplant yerleştirme çok basit bir işlem. Bunun için eğitimimiz yeterli. İstenilen yere istenilen implantı yerleştirebiliriz. Genelde cilt altına, karın bölgesine yerleştirilir. Hastanın en az rahatsız edecek yerine yerleştirilecek. Küçük bir operasyon. İstanbul’da impilant takıp, enfeksiyon kaptığı için değiştirmek isteyen Batmanlı bir hastamıza impilant uygulamasını, başarılı bir şekilde yaptık. Bu konuda kendimize güveniyoruz”
-İmpilant tedavisinin bir maliyeti olacak mı hastaya?
“Yurtdışından geldiği için evet. Kullanılan maddenin vücutta kalma süresine göre değişiyor. Özellikle eroin için yüksek fiyat olabiliyor. Alkol için daha uygun fiyat”
-Aile, nasıl yaklaşmalı uyuşturucu bağımlısı çocuğuna?
“Gerçekten zor bir süreç. Daha anlayışlı olunmalı. Sonuçlarını göstererek, anlatarak bu işi çözmeye çalışmalı. Zorlamayla olmaz. Kişinin, tedaviyi, maddeyi bırakmayı istemesi lazım.
“AMATEM AÇMAK İSTEYEN OLURSA YARDIMCI OLMAYA HAZIRIM”
-Kentte yıllarca Alkol ve Uyuşturucu Madde Bağımlıları Tedavi ve Araştırma Merkezi (AMATEM) istendi ama olmadı. İmpilant tedavisi, AMATEM açığını kapatır mı?
“Hayır böyle bir şey iddia edemeyiz. Çünkü bizim, 4 yatak kapasitemiz var. AMATEM’ler ise 50–100 yataklı büyük merkezler. Konu açılmışken, hayırveser girişimcilere çağrıda bulunmak istiyorum, ‘Batman’da bağımlılık tedavi merkezi için bir para ayıracağız’ derlerse yardımcı olmaya hazırım. Özel sektör tarafından açılacak AMATEM, devlet bünyesindeki AMATEM’lere göre çok daha başarılı sonuçlar elde edebilir. Yatırım yapmayı düşününler olursa bana ulaşabilirler”
