Doğu ve Güneydoğu’da önemli kültür kaynaklarından biri olan tandır, ekonomide de lokomotif görevi görüyor. Bölgede halkın yaygın olarak kullandığı tandırlar, göç yoluyla batıya giden insanlar tarafından büyük kentlere de taşındı. Böylece bölgede yaygın olarak devam ettirilen ve geçmişten günümüze kadar gelen tandır kültürü, Doğu ve Batının ortak kültürlerinden biri olmaya başladı.
***
ÇAMURLU ELLERİYLE TANDIRA ŞEKİL VERİYOR
Tandırlara 20 yıldır çamurlu elleriyle şekil veren 62 yaşındaki Gülsüm Beyaz, sattığı tandırlardan kazandığı parayla çocuklarının ekmek parasını çıkarıyor. 10 çocuk annesi Gülsüm Beyaz, çamuru yoğurarak elde ettiği tandırları, güneşte kuruttuktan sonra satışa çıkarıyor. Beyaz, büyük bir emekle yoğurduğu tandırları 200 TL’den satışa sunuyor.
BİR TANDIRI 1 HAFTADA İŞLİYOR
Çamlıca Mahallesi Hoşgörü Caddesi üzerindeki evinin önünde el emeği göz nuru tandırları büyük bir titizlikle yoğuran Beyaz “Tandır, ailemin geçim kaynağıdır. Zor ve zahmetli bir iştir. Önce dağlardan tandır için killi toprak getiriyoruz, güzelce eliyoruz, içerisine saman ve keçi kılı veya pamuk katarak çamur yaparız. Bir gün bekletip sonraki gün tekrar yoğuruyorum. Silindir şekline getiriyorum. Tandırın hepsini bir anda örmem. Zaman zaman kuruturum. Yamukluk ve çökmeyi engellemek için büyük çaba gerekiyor. Kışın tandırı yapmak veya örmek daha zordur. Son olarak tandırın ağız kısmını yapar ve kurumaya bırakırım. Tandır çamurunun çok iyi yoğrulması gerekiyor. Tandırın kullanım ömrü 5 ile 10 yıl arasında değişir. Bir tandırı ortalama bir haftada yapıyorum” dedi.
200 TL’DEN ALICISINA ULAŞIYOR
Oğlu Özenle işlediği tandırı 200 TL’den satışa sunduğunu söylüyor Gülsüm Beyaz. 20 yıldır bu işi yaptığını söyleyen Beyaz “Genelde köylere ve tek katlı müstakil evlere tandır satıyorduk ama son zamanlarda apartmanlara da tandır satıyoruz. Hatta Batman dışından isteyenler oluyor. İl dışına araçlarla gönderiyoruz. Bir tandırı 200 TL’den satıyorum” ifadelerini kullandı.
***
EKMEKLER, KADINLARIN YOĞURDUĞU TANDIRDA PİŞİYOR
Tandır ekmeği, yöresel lezzetler arasındaki yerini korumaya devam ediyor. Bereketli olduğuna inanılan ve fırın ekmeklerinden daha çok tüketilen tandır ekmeği, buğday memleketi Batman’da sofraların en başköşesine oturuyor.
EKMEK PİŞİREN KADINLAR, KOLEKTİF ÇALIŞIYOR
Bahçelievler Mahallesi Mimar Sinan Caddesi’ndeki evlerinde tandır ekmeği pişirerek satışa sunan kadınlar, ortaya çıkardıkları emekle kolektif çalışmanın en güzel örneğini sergiliyor. Evin bahçesine kurdukları tandırda günde ortalama 200 adet ekmek pişiren 3 kadın, kazandıkları parayla çocuklarının okul masrafını çıkarıyor.
BİRİ YOĞURUYOR, BİRİ AÇIYOR, BİRİ DE TANDIRA VURUYOR
Tandır ekmeğinin yapımına ilişkin bilgi veren Ayten Turgut “Köylerden gelen buğday, bu işle ilgilenen depolarda makinelere konularak öğütülüyor. Elde ettiğimiz una maya, yağ ve tuz karıştırıp suyla hamur kıvamına getiriyoruz. Uzun bir süre yoğuruyoruz. Hamuru ne kadar iyi yoğurursanız, ekmeğiniz de o kadar güzel olur. Hamuru bekletiriz, kıvamına geldikten sonra birimiz hamuru yumak haline getiriyor. Birimiz yumak haline gelen hamuru el çırparak açıyor, üzerine yumurta ve susam vuruyor. Diğerimiz ise daha önceden odun kullanarak yaktığımız tandıra vurarak pişirmeye bırakıyor. Yazın tandır başında bu işi yapmak zordur” dedi.
TANDIR EKMEĞİ BEREKETLİDİR
Ekmeğin tanesini 2 TL’den sattıklarını söylüyor Turgut. Bu işten kazandığı parayla ev ekonomisine katkıda bulunduklarını açıklayan Ayten Turgut “Tandır ekmeği bereketlidir. Bu yüzden fırın ekmeklerinden daha çok seviliyor ve tüketiliyor. 2 TL’den satıyoruz. Çocuklarımızın okul harçlığı, mutfak masraflarımız çıkıyor. Mahalleli genelde ekmeğini bizden alıyor” ifadelerini kullandı.
Editor : YUSUF KAVAK
