Batman Üniversitesi öncülüğünde 2021 yılında düzenlenen ve Batman ilinin sorunları ve bu sorunlara ilişkin çözüm önerilerinin tartışıldığı Vizyon 2030-Arama Konferansı’nın tam metin kitabı çıktı.
Kitabın hazırlanmasında 200 katılımcının emeği var.
Bu denli geniş katılımlı bir vizyon konferansı ve kitabının hazırlanması ilimizde son dönemde yaşanan gelişmelerden belki de en önemlilerinden biri şüphesiz.
**
Kitabı elinize alıp sayfalarını her çevirdiğinizde 12 farklı konunun detaylı bir şekilde tartışılıp değerlendirildiğini göreceksiniz.
Kitap yakın bir zamanda herkesin eline ulaşır.
Sizler de elinize alıp incelediğinizde bu emeğin hakkını daha çok takdir edeceksiniz, diye düşünüyorum.
**
Kitap, 12 bölümden oluşuyor. Bu bölümler sırasıyla “Batman’da Kentleşme, Batman’da İstihdam ve İşsizlik, Batman’da Enerji ve Petrol, Batman’da Sanayi ve Ticaret, Batman’da Tarım ve Hayvancılık, Batman'da Sağlık, Batman'da Eğitim, Batman’da Gençlik ve Spor, Batman’da Kültür ve Turizm, Batman’da Kadın, Aile ve Çocuk, Batman’da Sosyal, Sanatsal ve Kültürel Yaşam, Batman’da Din Eğitimi” başlıklarından oluşuyor. Konferans sonucunda ortaya çıkan görüş ve öneriler “Batman Vizyon 2030 Arama Konferansı Sonuç ve Öneriler” kısmında özetlenmiş vaziyette.
Sonuç bölümünde, 12 başlık için oluşturulan bölümler ile konferansın bütünü göz önüne alınarak Batman’ın gelecek on yılının şekillenmesinde öncelikli olarak yapılması gerekenler ile bu amaçla ortaya atılmış fikir ve görüş önerileri özet kısmında kısaca sunulmuştur.
**
Ben de bu vesile ile bu haftaki yazımda konferansın Batman’da Kentleşme, Batman’da İstihdam ve İşsizlik, Batman’da Enerji” başlıklarında ortaya çıkan sonuçları aktarmak isterim.
Fakat sonuca geçmeden Batman’daki hizmetlerden 1 milyonun üstünde vatandaşımızın yararlandığı vurgusu özellikle dikkatimi çekti, öncelikle o kısmı paylaşayım:
“Cumhuriyet’imizin kuruluşundan kısa bir süre sonra Raman Dağı’nda petrolün bulunması sonrasında hızla gelişen Batman, bugün metropol olma yolunda emin adımlarla ilerleyen büyük bir kenttir. Bugün için yalnızca kent merkezinin nüfusu 500 bin düzeylerine erişmiştir. İl merkeziyle birlikte Kozluk, Beşiri, Sason, Gercüş ve Hasankeyf ilçeleri ile diğer illerin Batman merkezine yakın olan yerleşim yerlerinde yaşayan vatandaşlarımızın sayısı 1 milyonun üstündedir.”
Gerçekten de Batman bugün için büyükşehir sınırlarına erişmiş vaziyettedir. Resmi ve kanuni olarak da bunun adının konulması gerekir.
**
“BATMAN’DA KENTLEŞME” bölümünde, Türkiye’de petrol arama faaliyetleri sonrası ortaya çıkan sanayileşme ile kent nüvesi oluşan ve yıllar içinde hızla büyüyen Batman kent merkezinde yaşanan sorunların tespiti yapılmış ve bu sorunlara ilişkin çözüm önerileri sunulmuştur. Batman’da geçmişten günümüze biriken birtakım kentsel sorunların ortadan kaldırılması, planlı ve sağlıklı bir kent inşası hedeflerini ortaya koymaya çalışan bu çalışmadaki paydaşların kente dair sorunlarla ilgili görüşleri alınarak bu sorunlara ilişkin ortak çözüm önerilerine ulaşılmaya çalışılmıştır. Kentleşme başlığı sonucunda; sağlıklı bir kent inşasında eşgüdümün önemli olduğu, altyapı ile ilgili daha fazla çaba sarf edilmesi gerekliliği, kentin öncelikli problemlerinden biri olan işsizlikle mücadelenin nitelikli iş gücü ile üretim ve yatırıma dayalı olarak çözülebileceği, kentin su kaynaklarının korunması gerektiği, çevre sorunlarına dair ortak bir aklın öne çıkarılması gerektiği, kentteki tüm paydaşlarla birlikte daha yaşanılabilir bir Batman için hep birlikte hareket edilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.Çarpık kentleşmede yoğun içgöçün ve imar planlarının dikkate alınmayışının etkili olduğu görülmüştür. Batman'ın yer altı kaynakları, ulaşım olanakları, tarım faaliyetlerindeki çeşitlilik, Irak sınırına yakınlıktan kaynaklanan sağlık turizmi potansiyeline sahip olması güçlü yönler ve fırsatlar olarak değerlendirilmiştir.İmar planı uygulama süreci daha sıkı takip edilerek yeni imar bölgelerinde yapı stokunun daha nizami olmasının sağlanması gerektiği, kentsel dönüşüm teşvik edilmesi gerektiği sonucu ortaya çıkmıştır. Kentleşmede; Batman ilinin doğal su ve tarımda kullanılabilir nitelikli su kaynaklarının varlığı,coğrafi şartlar ve iklimin mekânsal yayılıma uygunluğu,Üniversitenin (birçok bölümde lisansını tamamlamış öğrencilere yüksek lisans ve doktora yapma imkânını sunması, sınır komşularımızdan öğrenci çekebilecek potansiyele sahip olması gibi) güçlü bir vizyona sahip olması başlıca güçlü yönler olarak ortaya çıkmıştır.Donanımlı kongre merkezi, beş yıldızlı otel yetersizliği gibi altyapı eksikliklerinin bulunması,ulaşım altyapısının ve otoparkların yetersizliği, yeşil ve akıllı şehir politikalarının yetersizliği, kentleşmede gerekli görülen büyük kamu projelerinin finansman yetersizliği, imar sorunları önemli handikaplar olarak ortaya çıkmıştır.Yeni imar düzenlemesi çerçevesinde yeşil alan ve çocuk oyun alanları için ayrılan kısımların zaman geçirilmeden projelendirilmesi gerçekleştirileceği, kent meydanı projesinde yeşil alan oranının beton alanlara oranla daha yüksek tutulması için kararlar alınıp uygulanabilir olması, Batman Çayı ıslah alanının sonraki etaplarına dair projelendirme ve kaynak aktarımı ile kentlilerin yeni bir rekreasyon alanına kavuşması için Bakanlıklar düzeyinde temaslar gerçekleştirilebileceği, kent içi ulaşım aksları üzerindeki yükün azaltılabilmesi için kuzey çevre yolu, Sebze Hali- Balpınar arasında yeni çevre yolu ve kent içinde alternatif güzergâhlar ile ulaşım imkânlarının arttırılması için çalışılabileceği, kent içinde kalan DDY raylarının deplase edilerek aynı alanın hafif raylı sistem için dönüştürülmesi ile toplu taşımada alternatif bir ulaşım imkânının sağlanabileceği, ileri biyolojik arıtma tesisi için ulusal ve uluslararası düzeyde projelendirme ile kaynak aktarım olanakları için çaba gösterilerek bu tesislerin kente kazandırılabileceği, Türkiye geneline bakıldığında Batman’ın şebeke suyunun içilebilir olduğu nadir kentlerden olduğu her fırsatta kamuoyu ile paylaşılabileceği, kentin suya dair altyapısının güçlendirilmesi ile su üzerinde yapılan spekülasyonla mücadele birlikte yürütülebileceği, asbestli boruların değişim sürecinin hızlandırılabileceği kentleşme başlığı altında şehrin gelişimine yönelik sorunlara çözüm önerisi olarak sunulabileceği sonucuna varılmıştır” (Batman Vizyon-2030 Arama Konferansı Tam Metin Kitap, 2022, s.276-277).
“BATMAN’DA İSTİHDAN VE İŞSİZLİK” bölümünde, Türkiye’nin genel sorunu olmasının yanında Batman ilinin de içinde bulunduğu TRC3 Bölgesi’nin (Batman, Mardin, Siirt ve Şırnak) işsizlik ve istihdam üzerinde durulmuştur. Batman ve bağlı bulunduğu TRC3 Bölgesi, işsizlik oranının en yüksek ve istihdam oranının en düşük olduğu yer olması, bu konunun üzerinde önemle durulmasını gerekli kılmaktadır.Bu çalışmada üretim ve yatırım olmadan işsizlikle gerçek bir mücadelenin mümkün olmadığı, istihdam ve işsizlik konusunda ortak bir aklın geliştirilmesi gerektiği, özellikle Batman’da sivil toplum kuruluşları, iş dünyası, yatırımcılar ve yeni girişimciler birlikte yatırımın önündeki engellerin kaldırılması gerektiği sonucuna varılmıştır. Batman, genç nüfusu ile hızla gelişen ve dinamik bir şehir olmasına rağmen, işsizliğin artmasındaki sorunların başında aşırı göç, vasıfsız iş gücü, kurumlar arası yetersiz iletişim ve koordinasyon, hizmet ve tarım gibi sektörlerde iş birliğinin yeterince gelişmemesi ile kurumsal firma sayısının yetersiz olması gibi faktörlerin etkili olduğu gözlemlenmiştir. Batman'ın özellikle tekstil sektöründe üretim yapan yüzden fazla firmaya sahip olması, sınır bölgelerine yakın olması ve Hasankeyf gibi önemli bir turizm merkezine ev sahipliği yapması, güçlü yönler ve fırsatlar olarak değerlendirilmiştir.Konferans kapsamında bir araya gelen paydaşlar istihdam konusunda önemli sorunlar tespit etmiş, çözüm önerileri sunmuşlardır. Ancak benzer faaliyetlerin belli periyotlarla daha geniş kapsamlı katılım sağlanarak Üniversite, İŞKUR, SGK, KOSGEB, İl Milli Eğitim Müdürlüğü vs. ile özel sektör temsilcileri ve meslek odaları gibi çalışma hayatını ilgilendiren tüm kurum ve kuruluşlar bir araya gelerek Batman'daki yüksek genç işsizliğinin nedenlerini araştırabilir ve çözümler üretebilir. Ayrıca, özel sektörde kurumsal yapının güçlendirilmesi, destek ve teşviklerin artırılması ve eğitimlerle gençlerin girişimciliğe yönlendirilmesinin ildeki işsizliği azaltacağı öngörülmektedir. Özel sektörün talep ettiği yeni ihtisas organize sanayi bölgelerinin kurulması ve altyapı eksikliklerinin giderilmesi istihdam artırıcı etki oluşturacaktır.Batman'da dış ticaret başta olmak üzere üretimde lider sektörlerin belirlenmesi bu sektörlerde üretime geçilmesi hem istihdamı artıracak hem de şehrin gelişimi sağlanacaktır. Mevsimsel özellikleri ve toprak yapısı ile bitki örtüsü Batman’ı tarım ve hayvancılık sektörü için önemli potansiyele sahip bir il durumuna getirmektedir. Batman’da yeterli tarım üretimi gerçekleştirilmezken, hayvancılık bakımından gün geçtikçe geriye gidilmektedir. Çiftçi eğitimi, teşvik destekleri, vergilerin azaltılması ve Batman Ovası’ndaki geniş arazilerin profesyonel tekniklerle verimli bir şekilde işletilmesi zaruri olarak görülmelidir. Özellikle yaş sebze ve meyve ile katma değeri yüksek tarım ürünlerinin ekimi sağlanmalıdır. Hayvancılık üretimi konusunda Batman’ı Türkiye’nin diğer illeri ile yarışabilir hale getirmelidir. Tüm bunların istihdamı artıracak önemli etkenlerin başında geleceği sonucuna varılmıştır” (Batman Vizyon-2030 Arama Konferansı Tam Metin Kitap, 2022, s.277-278).
“BATMAN’DA ENERJİ VE PETROL” oturumunda, Batman’ın en önemli ve var oluşunda temel bileşen olan petrol ile diğer enerji kaynakları ile ilgili olan tüm kamu veya özel kurum ve kuruluşların temsilcileri bir araya getirilmiştir. Petrolden doğan bir şehir olan Batman’da petrol sektörünün yine en önemli ve gelişime açık alan olduğu, bu kapsamda ilgili kurumların mevcut sorunlarının kolektif bir çalışma ile ele alınması gerektiği irdelenmiştir.Bu kapsamda; yapay zeka ve sensör teknolojisinin enerji üretiminde kullanılarak enerji kaybının azaltılması, eski petrol sahalarında gelişmiş petrol kurtarım teknikleri ile üretim artışının sağlanması, fabrika ve rafinerilerin saldığı CO2’in yakalanarak tükenmiş petrol sahalarına basılması ve/veya petrol üretimini artırmak için olgun petrol sahalarında kullanılması, tükenmiş petrol kuyularının jeotermal amaçla kullanılması, yerli sanayi ile yerli malzemenin petrol sahalarındaki tedarikte kullanılması gerektiği dile getirilmiştir. Bunun yanı sıra güneş enerjisi potansiyeli ile öne çıkan Batman’da bu alanda çok kısıtlı uygulamaların olduğu, kamuoyunda bu konuda herhangi bir inisiyatif alma konusunda teşebbüslerin bulunmadığı ortaya konarak gelişime açık en önemli alan olduğu dile getirilmiştir.Batman’ın 2030 büyüme hedeflerine ulaşabilmesi için düşük maliyetli, kolay ulaşılabilir enerji talebinin sağlanmış olması gerekmektedir.Batman, özellikle petrol, güneş enerjisi ve hidroelektrik enerji bakımından zengin kaynaklara sahiptir. Ayrıca jeotermal ve bio-yakıt kaynaklarından enerji üretimi mümkündür. Bu anlamda enerji üretimini artırırken yenilenebilir enerji kaynaklarından yararlanma düzeyinin de artırılması gerekmektedir.PV güneş enerji santrallerinin kurulumu, sanayi bölgelerindeki binaların ve kamu binalarının çatılarına PV panel ile öz tüketim amaçlı kurulum yapılabilir. Dicle kalkınma Ajansı ile örnek projeler geliştirilebilir ve teşvikler sağlanabilir. Tarımda güneş enerjili sulama sitemleri kullanılabilir. Son zamanlarda uygulama alanı bulan Agrivoltaik (PV panellerin altında tarım ve hayvancılık yapılması) sistemler kurulabileceği öne sürülmüştür” (Batman Vizyon-2030 Arama Konferansı Tam Metin Kitap, 2022, s.278-279).