Kadınlar; Hayız, Nifas (lohusluk) ve istihaze denilen üç kan görürler. Hayız ve Nifas durumda kadın namaz ibadetinde muaf (namazi eda etmiş gibi) olurken oruç ibadetini de bir sonraki oruç ayına kadar dilediği zaman kaza ( eda gibi sevap kazanirlar) edebilirler. Ancak istihaze durumunda mavecebe aley dediğimiz üzerine farz olan ibadetleri yapmakari gerekir.
Hanefilerle ve Şafiilere göre lohusluk (nifas): Doğum akabinde gelen kandır. Doğum esnasında çocuk ile birlikte veya doğum öncesi çıkan kan ise bozuk bir kandır veya istihazedir.
İstihaze; hayız ve nifas dışında herhangi bir sebepten dolayı gelen kana denir ki bu durumdaki kadınlar cünüp olmaz ve tüm ibadetlerini yapmak zorundalar.
Şafii mezhebine göre nifasın(lohusalığın) asgari (en az) süresi bir lahza, yani bir defa kan gelmesidir.
Diğer mezheplerde asgari sürenin her hangi bir zaman sınırlaması yoktur. Şafii mezhebiyle aynıdır.
Kadın doğum yapmakla birlikte kan görmeye bilir.
Rivayet edildiğine göre Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem döneminde bir kadın doğum yapmış ve nifas kanı görmemiş bu sebeple o kadına “zatu’l-cufuf” adı verilmiştir.
Şafii mezhebine göre lohusluk müddetinin çoğunlukla rastlanılan süresi kırk gün ve gecedir.
Maliki ve Şafii mezhebine göre azamı lohusluk hali altmış gündür. Hanefi ve Hanbeli mezheplerine göre bu süre kırk gündür. Bundan fazla görülen kan istihaze kanıdır. Ümmü Selemi: “Lohusa kadın, Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem döneminde kırk gün kırk gece beklerdi. (ebu Davut, Tirmizi, İbnu Macce ve İmaam Ahmed)
Hayız ve nifas kanı kesildikten sonra gusletmek gerekir. “Sana (kadınların) hayız halinden sorarlar. De ki: “O bir ezadır. Hayızlıyken kadınlar(la cinsi münasebet)’dan sakının ve temizleninceye kadar onlara yaklaşmayın. İyice temizlendiler mi, o zaman Allah’ın size emrettiği yerden onlara yaklaşın” (Bakara 222)
Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem, Fatıma binti Hubeyşe: “Hayızlı olduğun zaman namazını bırak! Kesildiği zaman da kanını yıka ve namazını kıl.” (keşşefuu’l-Kınai l, 228)
Kadın hayızlı olmakla buluğ yaşına girmiş olur ve şer’i mükellefiyetlere ehil olur. Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem: “Allah ay başı görecek çağa gelmiş kadının namazını ancak baş örtüsüyle kabul eder."
Hayız ve Lohusalık sebebiyle haram olan şeyler:
1- Şafii ve Hanbelî mezhebine göre guslederek veya abdest alarak taharet etmek yasaktır. Çünkü aybaşı ve lohusluk, taharetti icap ettiren bir durumdur. Tahareti icap ettiren bir hal ise (var olduğu surece), taharetin sıhatına manidir. Kirden temizlenmesi, ihrama veya Mekke’ye girmek ve buna benzer sebeplerle gusletmek caizdir.”
2-Hayız ve nifas olan kadına namaz kılmak haramdır. Kılmadığı namazı kaza etmediği gibi herhangi mesuliyeti de yoktur.
Hz. Aişe (ra) annemizden rivayet edilen bir hadiste “Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem döneminde ay başı olurduk da orucu kaza etmemiz emredildiği halde, namazı kaza etmemiz emredilmezdi.” (imam Amed. Kut. Site)
Adet gören kadının namaz kaza etemsi haramdır. Şafiilerce mutemet görüşe göre ise mekruhtur. Böyle bir namaz, mutlak nafile olmak üzere mun’akit olursa da bunun herhangi bir sevabı yoktur.
3- Aybaşı veya nifaslı olan kadının oruç tutması haramdır. Sıhhatine de mani olur. Orucun kazası, aybaşı veya lohuslu kadından sakıt olmaz. Her ikisi namazı değil orucu kaza etmelidirler.
4-Kabe’yi tavaf yapamazlar. Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem, Hz. Aişe(ra)ye şöyle demiştir. “Aybaşı olduğun zaman haccedenlerin yaptığını yap! Şu kadar var ki, temizleninceye kadar Beytullahı tavaf etem.” (Buhari, Müslim)
5- Kur’an-i Kerim okumak, Mushaf’a dokunmak ve taşımak. “Ona ancak temizlenmiş olanlar dokunur” (vakia suresi 79 ayet) Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem: “Ay başı olanda cünüp olan da Kur’an’dan herhangi bir şey okumaz. Şafii mezhebi, suya batması, yanması, necasete balaşması veya kafirin eline düşmesi halini istisna tutmuşlardır. Ancak zikir, dua ve kelim-i şahadet getirebilir.
6- Mescide girmek, orada durmak ve mescitte itikafa girmek yasaktır. Şafii ve Hambeliler, ay başı ve lohuslu olanın mescidi pisletmeyeceğinden emin olması halinde, mescidten geçmesi caizdir.
7-Ulemanın ittifakı ile arada bir hail bulunsa dahi cinsi ilişki (cima) ve Hanbelilerin dışındaki diğer mezheplere göre göbek ile diz kapağı arasından faydalanmak da yasaktır.
Şafii ve Malikilere göre, ay başı ve nıfaslı olan kadın ile ilişkiyi kurmanın ve diz kapağı ile göbek arasındaki bölgeden faydalanmanın haramlığı gusledinceye kadardır, yani teyemmüm ile değil su ile taharet edinceye kadardır. Ancak suyun bulunmaması veya kullanılmasından aciz olması bunun dışındadır.